O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

- rasm. Turli ish rejimlarida motorning harorat xarkteristikalari

1. S1- uzoq vaqt davomli rejim;

2. S2 – qisqa vaqtli rejim;

3. S3 takrorlanuvchi qisqa vaqtli rejim.

Yurgazish davomiyligi (YD (ПВ)) ning standart qiymatlari 15,25,40 va 60%ni tashkil qiladi. Bu qiymatlar S3 rejimida ishlaydigan motorlar uchun hisoblanadi va bir davrning davomiyligi 10 minutdan oshmasligi kerak.
S4 dan S8 gacha bo‘lgan rejimlar elektr motorlarni to‘g‘ri tanlash uchun kiritilgan. Bu rejimlarni sanash bilan kifoyalanamiz:
S4 – tez – tez yurgiziladigan takrorlanuvchi qisqa vaqtli rejim. S5 - tez – tez yurgiziladigan takrorlanuvchi qisqa vaqtli elektr tormozli rejim.
S6 – aralashtirilgan ish rejimi, bunda elektr motor o‘chirilmaydi, lekin erkin aylanib turadi.
S7 - aralashtirilgan reversli rejim.
S8 - aralashtirilgan ikki va ko‘p tizimli rejim.

4. 
   Elektr yuritma vositalari yordamida energiyani tejash.
   

Elektr yuritma elektr energiyasi iste’molchilarining asosiy qismini (65% gacha) tashkil qilgani uchun elektr yuritma texinkasida elektr energiyasini tejash masalasi asosiy soxalardan biri hisoblanadi. Elektr energiyasini tejash asosan ikki yo‘nalish bo‘yicha amalga oshiriladi: xususan elektr yuritmaning o‘zida hamda avtomatlashtirilgan rostlash tizimlari asosidagi texnologiyalarni yaratish orqali tejash.

Bevosita elektr yuritmada elektr energiyasini tejash elektr energiyasini mexanik energiyasiga aylantirishda isroflarni kamaytirish va elektr yuritmaning energetik ko‘rsatkichlarini oshirish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bu maqsadlarga erishish uchun quyidagilarga amal qilinadi:

1. 
   Elektr motorining quvvati to‘g‘ri tanlanishi. Amaliyot shuni ko‘rsatadiki aksariyat motorlarda quvvat oshirilganda ular kam foydali ish koeffitsienti va past quvvat koeffitsienti bilan ishlaydi.
   
2. 
   Elektr yuritmaning kuch kanallarida yarim o‘tkazgichli kuch o‘zgartirgichlarini ishlatish. Bunday o‘zgartirgichlar elektr energiyasini kerakli parametrdagi energiyaga kam isroflar bilan o‘zgartirish imkonini beradi.
   
3. 
   Motor tezligini rostlashning reostatli usullaridan voz kechish.
   
4. 
   Elektr yuritmaning iste’mol zanjirida filtrli - muqobillashtiruvchi qurilmalarni qo‘llash. Bunda quvvat koeffitsientini oshirish va tokning yuqori garmonikalarini filtrlash imkoni tug‘iladi.
   

Energiyani tejash masalasida texnologik jarayonlarni optimallashtirish va avtomatlashtirilgan rostlash va boshqarish tizimlarini qo‘llash muhim o‘rin tutadi.
Texnologik jarayonni kerakli avtomatik rejimda yuritish ortiqcha elektr energiya sarfini kamaytiradi. Havoni, suvni va boshqa sochiluvchan materiallarni uzatish qurilmalarida kerakli hajmdagi materialni uzatish uchun maxsus rejim tanlab, tejamli texnologiya yaratish imkoni bor.
Odatda havo, suv va hom ashyoni uzatib beruvchi qurilmalarda ishchi mashinaning nominal quvvati katta zaxira bilan olinadi. Shuning uchun ularning ish rejimlarini rostlash zarurati tug‘iladi. Samaradorlikni rostlashning eng ma’qul usuli bu ishchi organ tezligini rostlashdir. Buning uchun esa rostlanadigan elektr yuritma talab qilinadi.
Suv ta’minoti nasos qurilmalarida elektr energiyasini tejash imkoniyatlarini ko‘rib chiqamiz. Bunday qurilmalar bosimini va sarfini rostlash zarurati ikkita shart bo‘yicha aniqlanadi.
Birinchisi, nasos xarakteristikasini u ishlayotgan gidravlik tarmoq Q-H xarakteristikalari bilan moslashtirish kerak. Odatda nasoslar kerak bo‘lganidan ancha katta bosim bilan ishlaydi.
Ikkinchi shart, tezlikni rostlash zarurati. Buning mohiyati shundaki, talab qilinadigan suv miqdori sutkaning va yilning vaqtiga qarab turlicha bo‘ladi.
Bu masalalarni hal qilish uchun aksariyat holatlarda rostlashning gidravlik usullaridan foydalaniladi (11.5 - rasmga qarang).

4.