O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

O‘tish rejimlaridagi energiya isroflar.

Odatda o‘tish rejimida energiya isroflari ortadi. Chunki bu jarayon katta xajmdagi tok sakrashlari bilan xarakatlanadi. Masalan, qisqa tutashtirilgan asinxron motorni yurgazishda yurgazish toki nominal qiymatdan 5-6 barobar ortib ketadi. Motor tezlik olish jarayonida nafaqat qarshilik momentini engishi, balki xarakatlanayotgan massalar kinetik energiyasini oshirish maqsadida dinamik momentni ham hosil qilishi kerak.

Erkin aylanish bilan (M_q = 0) yurgiziladigan qisqa tutashtirilgan asinxron motorni yurgazish vaqtidagi energiya isroflarini ko‘rib chiqamiz. Motorni yurgazish vaqtida u tezlikni oshirib, sirpanish 1 dan 0 gacha o‘zgaradi. Bu davrda
rotorda katta energiya isroflari sodir bo‘ladi. Bu esa asinxron motorar uchun juda noqulay bo‘lib, bu energiya isroflarini yurgazish qarshiliklariga chiqarishning iloji bo‘lmaydi. Rotordagi yo‘qotishlar momentiga va sirpanishga proporsional bo‘lgani uchun
ΔP = M· ω₀s, (11.6)

Bir yurgazish paytidagi energiya isroflari quyidagicha bo‘ladi:

ΔA = . (11.7)
Erkin yurgazishdagi moment M = J_∑ (dω/ )ni (11.7) ga qo‘yib, integral chegaralarini almashtirib quyidagini hosil qilamiz:
ΔA = ,
ΔA = (11.8)
Bundan shunday qoida kelib chiqadiki: asinxron motorni erkin yurgazishda rotor zanjiridagi isroflar kinetik energiya zaxirasiga tengdir. Bu zahira motor rotori va ishchi mexanizmi siltov massasining o‘rnatilgan tezlikka erishishda hosil bo‘ladi.
Shuni aytish kerakki, rotordagi isroflar yurgazish jarayoni vaqtiga, yurgazish tokiga va boshqa parametrlarga bog‘liq bo‘lmaydi. Aksincha statordagi isroflar yurgazish parametrlariga bog‘liq bo‘ladi.
Motor qizib ketishining oldini olish maqsadida har bir qisqa tutashtirilgan asinxron motor uchun inersiya momentlari qiymatining cheklangan miqdori belgilanadi _cheg.. Ko‘rsatkich har bir motor uchun kataloglarda beriladi. Agar bunday cheklangan miqdor _cheg ko‘rsatilmagan bo‘lsa quyidagilarga asoslanib hisoblanadi. Massasi m_kg bo‘lgan rotor kataklaridan ajiraladigan energiyaning cheklangan qiymati T_qiz = 300⁰ qizishdan oshib ketmasligi kerak. Bundan esa
ΔA_ruxs = m_katC_katT_qiz, (11.9)
Bu yerda C_kat – Dj/kg.gr – rotor katagi materiali issiqlik sig‘imi. Hisoblar ikki ketma – ket yurgazish uchun olib boriladi. Shuning uchun 2ΔAkat∙S_kat∙ 300 bo‘ladi. Bu shartlarda quyidagini hosil qilamiz:
_cheg.< ni hosil qilamiz.
Asinxron motorlar uchun yurgazish va tormozlashdagi farq rotordagi energiya isroflari emas balki stator zanjiridagi energiya isroflari ham ahamiyat kasb etadi. Bu isroflar rotordagi isroflarni bilgan holda quyidagi nisbatga asosan aniqlanadi:
ΔA_st = ΔA_rot · . (11.10)
Statordagi isroflar yurgazish paytaida undagi kuchlanishni pasaytirish hisobiga kamaytirilishi mumkin.
Berilgan jadallik bo‘yicha ω₀ ning ravon o‘zgarishi bilan motor kichik sirpanish bilan ishlaydi va bunda motordagi isroflar o‘rnatilgan tezlikdagi isroflar singari aniqlanadi, ya’ni olinayotgan moment qiymati bilan.

3.