O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

- rasm. Funksional o‘zgartirgichning sozlovchi xarakteristikasi

10.20 - rasmda ko‘rsatilgan sxema bo‘yicha elektr yuritma tizimi mexanik xarakteristikasi bikirligi asinxron motor mexanik xarakteristikasi bikirligiga yaqin bo‘ladi. Shuning uchun bu tizim tezligini rostlash diapazoni D = 20:1gacha bo‘lishi mumkin.

Katta rostlash diapazonini hosil qilish uchun tizimga 10.22 - rasmda ko‘rsatilgandek tezlik bo‘yicha yopiq konturli rostlash tizimini kiritish kerak. Berilgan rostlash tizimi ikki kanalli bo‘lib, tok konturi va tezlik konturidan iborat bo‘ladi. Xar ikki kontur modulli optimumga rostlanadi. Tezlik rostlagichining chiqishida manba chastotasi f₁ ga hamda stator maydoni aylanish tezligiga proporsional bo‘lgan signal shakllanadi. Bu signaldan xaqiqiy tezlik qiymatini ω ni ayirsak, FO’ funksional o‘zgartirgich kirishiga uzatiladigan va absolyut sirpanishga proporsional bo‘lgan signal shakllanadi. 9.28 - rasmda ko‘rsatilgan nisbatga mos ravishda funksional o‘zgartirgich stator toki berilishi bo‘yicha signal ishlab
chiqaradi. Bu signal PI – rostlagich tok konturi kirishiga uzatiladi. Chastota – tokli boshqaruv faqat bir motorli elektr yuritmalarda ishlatilishi mumkin.

10.22 - rasm. Chastota – tokli boshqariluvchi asinxron elektr yuritma funksional sxemasi

Nisbatan yuqori dinamik xarakteristikaga ega bo‘lgan va 10000 gacha rostlash diapazoniga ega bo‘lgan ko‘rsatkichlar asinxron motorlarni vektorli boshqarish tizimida hosil qilinadi. Vektorli boshqarish prinsipi quyidagicha: motor chulg‘amlaridagi oniy tok qiymatlari aniqlanadi va ular majburiy tarzda toklarning jamlangan vektorlari va oqimning ishlashi vektorari fazada kerakli qiymatdagi elektrmagnit momentini hosil qiladigan qilib joylashtiriladi.
Tokning (oqim ishlashining) umumlashtirilgan vektori deb motor rotori yoki statordagi barcha chulg‘amlaridagi toklardan hosil bo‘ladigan fazoviy vektorga aytiladi. Asinxron mashinaning vektor diagrammasi 10.23 - rasmda ko‘rsatilgan.
Motor hosil qiladigan elektrmagnit moment quyidagiga teng:


M = k_m k_mf_m (t)sinλ(t),

Bunda - stator va rotor toklari yoki oqim ilashishlarining fazoviy vektorlari.

f_m(t)= ;
λ(t) - vektorlar orasidagi fazoviy burchak.
Ko‘rinib turibdiki, agar vektorlar o‘zaro perpendikulyar bo‘lsa mashina chulg‘amlaridagi tok qiymatlari, demakki yo‘qotishlar ham minimal bo‘ladi. Vektorli boshqarish tizimida vektorlar har ikkisining fazodagi absolyut holatini aniqlash talab qilinmaydi. Faqatgina bir vektorning ikkinchi vektorga nisbatan holati aniqlansa yetarlidir. Shuning uchun vektorlardan biri asos qilib olinadi va ikkinchisining holati λ(t) burchagi bilan rostlanadi.
Bu maqsadda odatdagidan farqli ravishda elektr mashina konstruksiyasiga bog‘liq bo‘lgan qo‘zg‘almas fazoviy koordinata tizimi ishlatiladi. Masalan, statorga bog‘langani α-β koordinatalari; aylanadigan o‘qli koordinata x-y; yoki
9.30 - rasmda ko‘rsatilgan g-i koordinatasi, u esa statorning oqim ilashishi vektori
_s ga bog‘liq bo‘ladi.
Vektorli boshqarish tizimi odatda bo‘ysinuvchi rostlash prinsipiga asosan quriladi. Tezlik konturi bo‘lgan tashqi kontur tezlikni boshqaradi va moment konturi bo‘lgan tashqi konturi bo‘lgan ichki konturga vektor ko‘rinishida topshiriq beradi.

23.