O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

- rasm. Asinxron motor toklari va oqim ilashishlari vektor diagrammasi

6. 
   Nazorat uchun savollar.
   

1. 
   Elektr yuritma boshqaruvi va himoyasi tizimida qo‘llaniladigan kontaktli elektrik apparatlarning asosiy turlarini sanab bering.
   
2. 
   Avtomatik o‘chirgichlar tarkibiga qanday uzgichlar kiradi?
   
3. 
   Magnitli yurgizgichlar yordamida «nol» himoyasi qanday amalga oshiriladi?
   
4. 
   Elektrmagnitli vaqt relesida vaqtning tutib turilishi qanday amalga oshiriladi?
   
5. 
   Proporsional va proporsional – integral rostlagichlar qanday uzatish funksiyasiga ega?
   
6. 
   Mikroprotsessor qanday vazifalarni bajaradi?
   
7. 
   Mikroprotsesssorli qurilmalarni dasturlashning asosiy usullarini ayting.
   
8. 
   Past kuchlanishli komplektli boshqaruv qurilmalarining asosiy turlarini sanab bering.
   
9. 
   Komplektli boshqaruv qurilmalari himoya qobiqlari tasnifini keltiring.
   

11. 
    ELEKTR YURITMALARNING ENERGETIK TAVSIFLARI.
    

1. 
   Elektr yuritmaning energetik ko‘rsatkichlari.
   

Elektr yuritma xissasiga barcha ishlab chiqariladigan elektr energiyaning 2/3 qismi to‘g‘ri keladi. Shuning uchun bu elektr energiyani qanday ishlatish katta texnik va iqtisodiy ahamiyatga ega.

Barcha elektr yuritmalar (avtotransportlardan tashqari) sanoat tarmog‘idagi 50Gs chastotaga ega bo‘lgan tok manbasida ta’minlanadi. Elektr yuritmalar tarmoqdan aktiv quvvatni oladilar. Bu aktiv quvvat ishchi mashinaning foydali ishni bajarish uchun hamda mashina elektrmexanik qismlaridagi barcha isroflarni qoplash uchun sarflanadi.
Elektr energiyasidan foydalanishni taxlil qilar ekanmiz, texnologik jarayonning energetik samaradorligi va elektr yuritmaning samaradorligini farqlay bilishimiz kerak. Texnologik jarayonning energetik samaradorligi elektr yuritma va ishchi mashinaning birgalikda ishlashiga bog‘liq bo‘ladi. Elektr yuritmaning
samaradorligi esa uning foydali ish koeffitsienti bilan aniqlanadi. Umumiy tuzilmaning foydali ish koeffitsienti tuzilma chiqish quvvatining kirish quvvatiga nisbati bilan aniqlanadi:
, (11.1)
Bu yerda = - berilgan qurilmadagi yo‘qotish. Elektr yuritmaning
kuch qismi elektrmotorli, uzatuvchi va o‘zgartiruvchi qurilmalardan iborat. Shuning uchun elektr yuritmaning to‘liq foydali ish koeffitsienti bu qurilmalar foydali ish koeffitsientlari ko‘paytmasiga teng bo‘ladi:
^{η = η}dv. ^·ηred. ^·ηo‘zg


Elektrmotorning foydali ish koeffitsienti motor validagi mexanik quvvatning stator chulg‘amlarida iste’mol qilinadigan quvvatga nisbati bilan aniqlanadi:
η_dv. = .
0,1 – 15,0 kWt quvvatga ega bo‘lgan asinxron motorning foydali ish koeffitsienti 0,8 – 0,9 ni tashkil qiladi.
Quvvat ortishi bilan foydali ish koeffitsienti ham oshib boradi. Yuqori tezlikli, katta, quvvati 1000 kWt dan oshiq bo‘lgan o‘zgaruvchan tok motorlarida foydali ish koeffitsienti 0,97 gacha bo‘lishi mumkin.
Elektr motorlarning foydali ish koeffitsienti asosan motor validagi yuklamaga bog‘liq bo‘ladi. Bunday bog‘liqlikni taxlil qilish uchun isrof larni doimiy K va o‘zgaruvchan V turlarga ajiratish usulidan foydalaniladi.
= K+V (11.2)
Tezlik bo‘yicha rostlanmaydigan motorlar uchun doimiy isroflar quyidagilardan iborat bo‘ladi:

• 
  po‘latdagi isroflar,
  
• 
  mexanik isroflar (o‘zini shamollatish),
  
• 
  qo‘shimcha isroflar.
  

O‘zgaruvchan isroflar mashina chulg‘amidagi tok kvadratiga bog‘liq bo‘lib, quyidagilarlardan tashkil topadi:

• 
  o‘zgarmas tok mashinalari uchun