O’zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Rasulova Nodira Sardarovna
– tarix fanlari nomzodi, dotsent - O’zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi, 
Harbiy-texnik instituti 

---

20 
tarbiyalash bo’yicha uzluksiz olib boriladigan ishlar biz uchun dolzarb ahamiyatga 
egadir. Vatanparvarlik har bir davlat hayotining ma’naviy asosi hisoblanadi va 
jamiyatni har tomonlama rivojlantirish borasida eng muhim safarbar etuvchi kuch 
sifatida namoyon bo’ladi”[1, 2-b.]. 
Yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, ularni Vatan mudofaasiga jismonan 
va ma’naviy jihatdan tayyorlash zarurligi hozirgi kunning dolzarb vazifalaridan 
biridir.
Hozirda yoshlarni harbiy vatanparvarlik ruhida tayyorlash maktabgacha ta’lim, 
umumiy o’rta ta’lim, kasb-hunar ta’limi va oliy ta’lim muassasalari barcha tizimlari 
orqali amalga oshirilmoqda.
Vatanparvarlik shaxsning o’zi mansub bo’lgan millat, Vatanidan g’ururlanishi, 
bugungi kuni haqida qayg’urishi, o’z vatanining porloq kelajagiga ishonchini ifoda 
etuvchi yuksak fazilat sanaladi. Vatanparvar shaxs o’z Vatanini uning boyliklari yoki 
Vatanining qulay geografik hududda joylashganligi uchun emas, balki, o’zi uning bir 
bo’lagi, o’zi mansub bo’lgan millatning esa unda istiqomat qilishi uchun qadrlay 
olishi zarur. Erkka intilish, ozod yashashga bo’lgan ehtiyoj insonga xos bo’lgan 
tuyg’udir. Inson o’z Vatanidagina ozod va erkin yashay oladi. Shu bois ham Vatan 
ozodligi uchun kurashish masalasi qadim-qadimdan allomalar asarlari hamda ezgu 
g’oyalarni ifoda etuvchi ta’limotlarning bosh g’oyasi bo’lib kelgan. 
Harbiy vatanparvarlik − yuksak insoniy fazilat, harbiy vatanparvarlik 
tuyg’usidagi hissiyotlar tor vatanparvarlik doirasiga sig’maydi. Chunki, harbiy 
vatanparvarlik faqat Vatanni sevish yoki yaxshi ko’rish bilan cheklanmaydi, balki 
maqsad-muddaosiga ko’ra, mavjud ma’naviy va jismoniy imkoniyatlarini to’liq 
safarbar qilgan holda Vatanni himoya qilish, asrash va ravnaq toptirishga xizmat 
qiladi.
Harbiy vatanparvarlik tarbiyasini amalga oshirishda qadim tariximizning o’rni 
beqiyosdir. Tarixni o’rganish – bu ildizlarimizni bilish, Vatanning yagonaligi, uning 
takrorlanmasligini, ajdodlar va zamondoshlar faoliyatiga aloqadorlikni his etish va 
bu bilan faxrlanish, jamiyatda va davlatda sodir bo’layotgan jarayonlar uchun tarixiy 
mas’uliyatni anglash demakdir. U o’z ichiga ko’p asrli tarixni, O’zbekistonning jahon 

---

21 
tarixiy jarayonidagi o’rnini va rolini o’rganishni, jamiyat rivojlanishi va 
mustahkamlanishi, uning harbiy tahdidlardan himoya qilishda harbiy tashkilotning 
ahamiyatini ko’rsatishni, O’zbekiston Respublikasidagi aholining mentaliteti, odat va 
an’analarining o’ziga xos xususiyatlarini tushunishni, Vatan mustaqilligi va istiqloli 
uchun kurashgan turli avlodlarning qahramonona o’tmishini bilishni oladi. 
Yovuz bosqinchi va istilochilarga qarshi ozodlik bayrog’ini ko’targan Shiroq, 
To’maris, Spitamen, Mahmud Torobiy, Temur Malik, Jaloliddin Manguberdi, Amir 
Temur kabi ajdodlarimiz jasorati avlodlar uchun vatanparvarlik va shijoat timsoli 
hisoblanadi. 
Xalqimizning ko’p asrlik tarixiy-ma’naviy merosi bugungi kunda yosh avlodni 
tarbiyalashda muhim o’rin tutadi. Yurtimizning tarixida o’chmas iz qoldirgan 
ma’naviy qadriyatlar yoshlarni harbiy vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda alohida 
ahamiyat kasb etadi.
Sizu bizning Vatanimiz bo’lgan ikki daryo oralig’idagi tuproq tarixi hech 
qachon tinmagan janglar tarixi, yurtimiz hududlarini buzib kirgan bosqinchi 
dushmanlarga qarshi kurash tarixi, bu ayovsiz kurashlar mobaynida elimiz ozodligi 
va ravnaqi uchun jonini ayamagan xalq o’g’lonlari va qizlari jasorati tarixidan 
iboratdir.
Vatanimiz tarixi o’zining nafaqat qadimiyligi, balki uzoq davom etgan tarixiy 
jarayonlarining jahon tarixiy taraqqiyoti jarayonlariga juda katta ta’sir etganligi bilan 
ham jahon ilm ahli e’tiborini o’ziga tortib kelmoqda.
Tarix fanini o’rganish jarayonida yosh avlodda jamiyat rivojlanish 
qonuniyatlarining boshlang’ich tushuncha va dunyoqarishi shakllanadi, ijtimoiy, 
iqtisodiy rivojlanishning shart-sharoitlari, harbiy janglarning xususiyatlari va harbiy 
xizmatning rivojlanishi hamda ushbu faoliyat bilan bog’liqligi haqida dastlabki 
bilimlarni oladi. Jahonda tinchlik, osoyishtalikni saqlash, barcha mamlakatlar bilan 
do’stona munosabatlar o’rnatish, mamlakatimiz tashqi siyosatining mohiyati va 
xususiyatlarini ochib berishda tarixiy voqea-jarayonlarni xolisona o’rganish va to’g’ri 
xulosa chiqarish ayniqsa muhimdir.

---

22 
Yoshlarimiz 
tarixiy 
voqea-hodisalar, 
jarayonlarni 
o’rganishda tarixiy 
ma’lumotlarni tahlil qilish va umumlashtirishga o’rganishlari, alohida voqea va 
dalillarning mohiyati va ahamiyatini aniqlashlari, o’tmish va hozirgi holatlarni 
taqqoslashlari va baholash uchun nazariy bilimlarni tadbiq qilishlari kerak.
Yosh avlodning milliy tarixiy-badiiy merosimizni o’rganishi Vatan 
himoyasining ming yillik an’analari, yurtimiz ozodligi uchun kurashgan tarixiy 
ajdodlarimiz bilan faxrlanish hissiyotini uyg’otadi, qanchalik qiyinchiliklar bilan 
erishgan yurtimiz mustaqilligini himoya qilishga, asrashga, qadriga etishga undaydi. 
Ajdodlarimiz qalamiga mansub qadimgi tarixiy asarlarni o’rganish natijasida milliy 
qahramonlarimiz hisoblangan – To’maris, Spitamen, Shiroq, Alp Er To’nga, 
Jaloliddin Manguberdi, Najmiddin Kubro, Amir Temur, Mirzo Bobur singari o’zbek 
xalqining buyuk va mashhur ajdodlarining hayotiy jasoratlarini bilib oladilar, tarixiy 
saboq chiqaradilar. 
Buyuk Turon zamini xalqlarining o’z mustaqilligi uchun olib borgan 
qahramonona kurashiga bag’ishlangan adabiy asarlar o’quvchilarga janglarning 
yuzaga kelishi, Vatan uchun ajdodlarimiz ko’rsatgan qahramonana jasoratlari 
borasidagi g’oyat ulkan, bebaho ma’naviy, madaniy meros va qadriyatlarning 
mohiyatini tushunishiga yordam beradi.
Xalqimiz azaldan o’z o’g’lonlarini mardlik va halollik, jasurlik ruhida, el-yurt 
uchun jonini ham ayamaydigan asl pahlavonlar etib tarbiyalab keldi. Bu tajriba 
bizlarga milliy-ma’naviy merosimizning xalq og’zaki ijodi durdonalari orqali ham 
yetib kelgan.
Tarixiy-badiiy adabiyotlar yoshlarni Vatanni himoya qilishning ming yillik 
an’analari haqida o’ylashga majbur etadi, Vatanning mustaqilligi uchun tarixiy 
janglar qahramonlari bilan faxrlanish hissini uyg’otadi. Xalqning buyukligini 
ko’rsatadi, Vatanni himoya qilishga chorlaydi, dushmanga nafrat uyg’otadi.
Vatanga muhabbat haqidagi g’oyalar ifodalangan, uni himoya qilish, o’z 
xalqining qahramonona tarixi, uning madaniyati, turmushi, odatlari va ajdodlari 
buyuk jasoratlari haqida yozilgan kitoblar o’quvchini ming yillik o’tmishga va 
kelajakka olib o’tishi mumkin. Shuningdek o’quvchilar o’z sevimli qahramonlari 
bilan qo’shilib birlashib ketgandek bo’ladilar, xuddi ularning hayoti, fikri, jasorati 
harakatlari bilan yashay boshlayotgandek bo’ladilar[2, 15-b.]. Albatta, yoshlar o’z 

---

23 
qahramonlariga o’xshashni xohlaydi, undan ibrat olish, uning qahramonliklarini 
qaytarishni orzu qiladilar. Tarixiy-badiiy adabiyotning tarbiyaviy ahamiyati ham ana 
shundadir.
Har bir xalq o’z tarixini avaylab keladi, bu tarix ne’matlari bo’lmish merosdan 
kelajak sari ildam yo’l bosish uchun kuch-quvvat oladi. Xalq ozodligi uchun qurbon 
bo’lgan milliy qahramonlar jasorati, millat ravnaqi uchun jonbozlik qilgan ilm va fan 
sohiblarining faoliyati esa har bir avlod uchun yo’lchi yulduz bo’lib xizmat qiladi. 
Zero, tarixidan bexabar xalq – mazlum xalq, tarixi yolg’on bilan yozilgan xalq – 
mahkum xalq, tarixini asragan va bilgan xalq – tenglar ichida teng xalqdir.
Shu jihatdan yoshlarimizga harbiy vatanparvarlik ruhini sindirish, ularda ona 
Vatanga mehr-muhabbat, hurmatni yanada kuchaytirish borasida quyidagi ishlarni 
amalga oshirishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz: 
-
ta’lim muassasa kutubxonalarini harbiy vatanparvarlik yo’nalishidagi badiiy-
tarixiy adabiyotlar bilan to’ldirish; 
-
asar mualliflari bilan uchrashuvlar tashkil etish;