O’zbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi o’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati chirchiq-2020 yil

Olimpiada o’yinlarida eshkak eshish musobaqalarida qatnashadigan ekipajlar. Baydarkada eshkak eshish boyicha erkaklar, ayollar va yoshlar o’rtasida musobaqalar o’tkaziladi. Musobaqalar bittalik, ikkitalik va to’rttalik qayiqlarda, kanoeda eshkak eshish bo’yicha esa Olimpiada o’yinlarida bittalik, ikkitalik qayiqlarda, Jahon chempionatlarida bittalik, ikkitalik va to’rttalik qayiqlarda sportchilar ishtirok etishadi.
7-jadval
Olimpiada o’yinlari dasturidagi baydarka va kanoe poyga masofalari va qayiq turlari

Erkaklar		Ayollar
K1	200m	K1	200m
K2	200m	K1	500m
K1	1000m	K2	500m
K2	1000m	K4	500m
K4	1000m
C1	200m
C1	1000m
C2	1000m

Poyga masofasi 9 yo’lakdan iborat, har bir yo’lak kengligi 9m, suv havzasi chuqurligi 2-3m.


8-jadval
Baydarka va kanoe qayiqlariga qo’yiladigan talablar

Qayiq turi	Qayiq nomi	Maksimal uzunligi	Minimal vazni
K1	Bir o’rinli baydarka	520 sm	12 kg
K2	Ikki o’rinli baydarka	650 sm	18 kg
K4	To’rt o’rinli baydarka	1100 sm	30 kg
C1	Bir o’rinli kanoe	520 sm	16 kg
C2	Ikki o’rinli kanoe	650 sm	20 kg

9-jadval
Olimpiada o’yinlari dasturidagi akademik eshkak eshish qayiq turlari

Erkaklar			Ayollar			Minimal vazni
M1X	Bir o’rinli qayiq	W1X		Bir o’rinli qayiq	14 kg
M2X	Ikki o’rinli juft eshkakli qayiq	W2X		Ikki o’rinli juft eshkakli qayiq	27 kg
M2-	Ikki o’rinli toq eshkakli qayiq	W2-		Ikki o’rinli toq eshkakli qayiq	27 kg
LM2X	Ikki o’rinli juft eshkakli yengil vaznli sportchilar qayig’i	LW2X		Ikki o’rinli juft eshkakli yengil vaznli sportchilar qayig’i	32 kg
M4X	To’rt o’rinli juft eshkakli qayiq	W4X		To’rt o’rinli juft eshkakli qayiq	52 kg
M4-	To’rt o’rinli toq eshkakli qayiq	W8+		Sakkiz o’rinli boshqaruvchili qayiq	50 kg
LM4-	To’rt o’rinli toq eshkakli yengil vaznli sportchilar qayig’i				51 kg
M8+	Sakkiz o’rinli boshqaruvchili qayiq				96 kg

Poyga masofasi 6 yo’lakdan iborat bo’lishi lozim, har bir yo’lak kengligi 12,5-15m

Nazorat savollari

1. 
   Eshkak eshish sporti bo’yicha musobaqalarni tashkil qilish va o’tkazishda nimalarga e`tibor beriladi?
   
2. 
   Musobaqa Nizomi haqida nimalarni bilasiz?
   
3. 
   Akademik eshkak eshish bo’yicha musobaqalarni tashkil qilish va o’tkazish qanday amalga oshiriladi?
   
4. 
   Baydarka va kanoeda eshkak eshish bo’yicha musobaqalarni tashkil qilish va o’tkazish qanday amalga oshiriladi?
   
5. 
   Eshkak eshish sporti bo’yicha musobaqa o’tkaziladigan kanalni jihozlash haqida nimalarni bilasiz?
   
6. 
   Musobaqa hakamlar hay`ati va uning vazifalari haqida nimalarni bilasiz?
   
7. 
   Eshkak eshish sportida hakamlik toifalari qanday beriladi?
   
8. 
   Eshkak eshish qayiqlariga qo’yiladigan talablarning musobaqa qoidalariga muvofiqligi deganda nimani tushunasiz?
   

11-mavzu. O’rgatishning didaktik tamoyillari.
O’rgatishning didaktik tamoyillari. O’rgatish tamoyillari – bu o’quv trenirovka jarayonini tashkil qilishga umumiy talablarni o’zida aks ettiruvchi asos hisoblanadi. Tamoyillar o’rgatish jarayonini ilmiy tahlil qilish asosida shakllanadi va o’rgatish jarayonining qonuniyatlari, vazifalarini mavjud ta`lim tizimi imkoniyatlariga moslashtiriladi.
Murabbiy o’rgatish jarayonini samarasini oshirish uchun o’z faoliyatini boshqaruvchi tamoyillarini bilishi zarur. O’rgatish tamoyili murabbiy va sportchining o’zaro faoliyati xarakterini aniqlaydi. O’rgatish tamoyillari quyidagi asosiy tamoyillarga bo’linadi: yoshlarni milliy istiqlol g’oyasi ruhida tarbiyalash, ilmiylik, tizimlilik, ko’rgazmalilik, ijodiy faollik, ta`lim natijalarining mustahkamligi, individual xususiyatlarni hisobga olish va o’rgatish xarakterining umumiyligi, o’rgatish motivatsiyasini har tomonlama rivojlantiruvchi va tarbiyalovchi vatanparvarlik tamoyili.

40-rasm. Eshkak eshish sportida o’rgatish tamoyillari
Yoshlarni milliy istiqlog g’oyasi ruhida tarbiyalash tamoyili. Yoshlarni milliy istiqlog g’oyasi ruhida tarbiyalash tamoyili sportchi yoshlarda milliy istiqlol g’oyasini, dialektik dunyoqarshni, vatanparvarlik ruhini shakllanishini aks ettiradi. O’rgatish jarayonida logik fikrlashni, idrokni, irodani, xarakterni, ma`naviy shakllanishni, vatanparvarlik ahloqi asoslarini rivojlantiradi. Murabbiy o’z oquvchilariga o’zbek sporti yutuqlarining ustivorligini, sog’lom turmush tarzini tizimli ravishda ko’rsatib berishi va ularni milliy g’urur ruhida tarbiyalashi lozim.
Ilmiylik tamoyili. Insonning rivojlanishi u tomonidan harakatlarni o’zlashtirish natijasida amalga oshadi. Sportchi biomexanikani, gidromexanikani, anatomiyani, biokimyoni, fiziologiyani, psixologiyani, pedagogikani va shu kabilarni o’rganadi. Egallagan bilimlar ma`lum darajada sportchining ta`lim jarayonida o’zlashtirish imkoniyatlarini kengaytiradi va ularning faol qatnashishini ta`minlaydi.
Tizimlilik tamoyili. Murabbiy o’quv materiallarini shunday rejalashtiradiki, uning ayrim qismlarini o’zlashtirish ijodiy bog’liqlikda va ketma-ket aks ettiriladi. O’rgatish jarayonida shug’ullanuvchilarga beriladigan bilimlar tez va yengil o’zlashtirilishi uchun tizimli va ketma-ket beriladi. Tizimlilik tamoyilining samaradorligi o’quv materiallarining to’g’ri uslubiy ketma-ketlikda joylashtirilishiga bog’liq. Har qaysi yangi elementni o’rganish oldingi o’quv materialini o’zlashtirish orqali amalga oshadi. Tizimlilik shug’ullanuvchilar oldiga qo’yilgan vazifaning muntazam murakkablashib borishini talab qiladi. Dastur materiallarini maqsadli o’zlashtirilishining ketma-ketligi quyidagi uslubiy qoidalar asosida aniqlanadi: osondan-qiyinga, aniqdan-noaniqqa, oddiydan-murakkabga. “Oson”, “qiyin”, “murakkab” tushunchalari nisbiy xarakterga ega, tanlangan uslublar qiyinning o’zlashtirilishini osonga va aksinchaga aylantirishi mumkin.
Ko’p hollarda murabbiylar qayiqda yoki apparatlarda, balansirli moslamalarda o’rgatishni boshlaydilar. O’zlashtirilishi murakkab vaziyatlarda asosiy o’quv vazifalarini yondoshtiruvchi qatori o’rgatishning noto’gri uslubi bo’lib qolishi mumkin. Shuning uchun ko’pchilik murabbiylar shug’ullanuvchining dastlabki tayyorgarligini (yuqori koordinatsion qobiliyatni rivojlantiruvchi akrobatika, gimnastika, suzish va boshqa sport turlari) hisobga olib yangi shug’ullanuvchini bevosita musobaqa qayig’ida o’rgatishni boshlaydilar.