O‘zbekiston respubikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Piyoda yurish sayohati.
Sayohatning bu turi asosan dam olish (1-2 kun) va ta’til paytlarida ko’p kunlik (5-6 va undan ortiq) shakilda uyushtiriladi. Ularning asosiy maqsad va vazifalari tabiatni tomosha qilish, dam olish, salomatlikni yaxshilash, o’simlik va hayvonot dunyosini o’rganish, tabiatni qo’riqlash kabilardan iborat. Maktab o’quvchilari, oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlarining talaba yoshlari maxsus sayohatlarda (botanika, tarix, geografiya, til-adabiyot va h.k.) bitiruv (diplom) ishlari uchun zarur dalillarni yig’ishi mumkin. Bunday sayohatlarga zarur jixozlar, kiyim-kechaklar, oziq-ovqat va b.q. zarur narsalarni to’plash, ularni ryukzaklarda (xalta, to’rva) o’zlari ko’tarib yurishlariga to’g’ri keladi. Ko’p kunlik sayohatlarda ulovlarda (ot, eshak va h.k.) maqsadli foydalanish mumkin.
Yurish tartiblari: Sayohat qatnashchilari eng avvalo rahbarning (instruktor-metodist) talablari hamda ko’rsatmalariga to’la rioya qilishlari zarurdir. Chunki, o’zboshimchalik bilan har tomonga ketish, ayniqsa hammadan oldin ketib qolish yoki orqada qolish natijasida ko’ngilsiz voqealar sodir bo’ladi. Shu sababdan yurish paytida barcha qatnashchilar bir qatorda tizilib yurishlari, rahbarning (o’qituvchining) ruxsati bilan to’xtash va yana qiyalik, tik joylardan o’tishda extiyotlik qoidalariga rioya qilinadi, bir-biriga zarur yordamlar ko’rsatiladi.
Dam olish: Dam olishning ham turlari ko’p ya’ni yurish paytlarida qisqa o’tirib (5-10 daqiqa) hordiq chiqarish, nonushta qilish uchun (tushki payt) dam olish va tunash (yotib qolish) kabilar. Dam olishning turlariga asosan ovqat tayyorlash, turli xil o’yinlarni tashkil etish, vazifalar asosida kuzatish, dalillar yig’ish kabi faoliyatlarni bajarish mumkin bo’ladi.
Dovon (tik joylar) oshish: Ko’p kunlik sayohatlar asosan tog’li va tog’ oldi joylarida o’tkaziladi. Bunda tabiiyki qirlar, adirlar, soylardan o’tish, ba’zan esa tog’ning orqa tomoniga oshish uchun dovondan o’tishga to’g’ri keladi. Bunda yurish, o’tirish, to’siqliklar, qirrali toshlardan o’tishning o’ziga xos qoidalari bo’ladi. Ularni o’qituvchi aytib, ko’rsatib va ogohlantirib boradi.
Dovonlar tog’larning past-balandligiga qarab turli xil qiyinchiliklari ( kategoriya trudnosti) ega bo’ladi. O’quvchi-yoshlar ilk bor dovon oshish sayohatlarida ishtirok etganda birinchi darajali qiyinchilikni (tog’ning balandligi 1,5-2 km) tanlashlari maqsadga muvofiqdir.
Gulxan yoqish. Gulxan asosan ikki turdagi shakllari bo’ladi, ya’ni ovqat pishirish va kiyimlarni quritish hamda gulxan ortida dam olish, turli sahbatlar qurish. Gulxan yoqish uchun esa ko’p o’tin kerak bo’ladi. O’rmon xo’jaliklari, davlat qo’riqxonalari yoki aholi istiqomat joylariga yaqin bo’lgan xududlarda tunashga to'g’ri kelsa, o’tin terish va yig’ishda albatta ruxsat yoki maslahatlar olish shart. Daraxtlarni sindirish, odamlarning yig’ib qo’ygan shox-shabbalarini so’roqsiz yoqish mumkin emas.
Atrofni chamalash va belgilangan joyga muljallab yetib borish: tog’li va tekislik joylarda har xil belgilar, yozuvlar, yo’l ko’rsatkichlar uchrash mumkin. Bunday imkoniyatlar bo'lmaganda o’zlaridagi xarita yoki chizma (sxema) orqali chamalab yurishga to’g’ri keladi. Bunday sharoitlarda geografiya fanidan o’rganilgan nazariy bilimlar va amaliy ko’nikmalardan samarali foydalanish lozim, ya’ni kompas, soat, quyoshning (oyning) chaqishi, tushlik va botish jarayonlaridagi o’lchovlar, tabiatni kuzatish qoidalaridan ham foydalaniladi.