O’zbekiston milliy universiteti fakulteti

Kimyoviy cho`kindi tog` jinslari. 
Kimyoviy tog` jinslari eritmalardagi kimyoviy 
moddalarning cho`kishidan hosil bo`ladi. Bunday jarayon dengiz va okean suvlarida, 
qurib borayotgan suv xavzalarida, sho`r suvli buloqlarda kuzatiladi. Kimyoviy tog` 
jinslariga oxaktosh, dolomit, angidrit, gips osh tuzi kiradi. 
Oshtuzi
- qatlamlar xolida sho`r kullar va dengiz kultiklaridagi yotkiziklar 
orasida uchraydi. Osh tuzining rangi hosil bo`lish sharoitiga va tarkibidagi 
aralashmalarga qarab, oq, sariq, qizil, havo rang bo`ladi. Suvda oson eriydi. Asosan u 
galit (NaCl) mineralidan tashkil topgan. 
Gips va angidrit
bug`lanish kuchli bo`lgan va suvi oqib chiqib ketmaydigan 
dengiz qo`ltiqlarida tuzlarning cho`kishidan hosil bo`ladi. Gips mayda donli zich yoki 
tolasimon oq, kulrang, sariq rangdagi jinsdir. Xajmiy og`irligi 2200 kgG`m3. 
mustaxkamligi 20MPa 
Oxaktoshlar
juda keng tarqalgan cho`kindi tog` jinsi hisoblanadi. Ularning 
tarkibiga kaltsit qisman dolomit minerali xam kiradi. Asosan oxaktoshlar kaltsiy 
karbonatdan tarkib topsada kvarts, pirit, gil aralashmalari xam uchraydi. Shunga ko`ra - 
kulrang, oq, sariq yoki qo`ng`ir tusli xillari uchraydi. Tuzilishiga ko`ra loyqa aralashsa 
loyqali, qum aralashsa ko`li, dolomit aralashsa dolomitli, kremniy aralashsa kreniyli 
oxaktosh deb ataladi. Hosil bo`lishiga qarab organogen, xemogen, chaqiq va aralashma 
oxaktoshlar bo`ladi. 
Oroganogyen oxaktoshlar
asosan dengiz mallyuskalarining chig`anoqlari, 
marjonlar, mayda dengiz xayvonlari xamda o`simlik qoldiqlaridan paydo bo`ladi. Bunday 
jinslar tuzilishi serg`ovak va g`alvirak bo`lib, keng tarqalgan. Xajmiy og`irligi 1200 dan 
3100 kgG`m3 gacha o`zgaradi. 
Orgonagen oxaktoshlar turkumiga bur xam kiradi. Bur yumshoq gilli jins bo`lib, 
panjalar bin ishqalanganda eziladi. Rangi oq, kulrang, sarg`ish yoki bo`zrang bo`ladi.