O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

153
клуб, кутубхона, фитобар, спорт майдон-
чалари ва б. бор (2004). 
ЧОРТОҚ СУВ ОМБОРИ - Наман-
ган вилоятида Чортоқсой дарёси ўзанида 
қурилган сув омбори. Дарё сувини мавсу-
мий тартибга солади. 1навбати 1975 й.да 
қуриб тамомланган. Тўлиқ ҳажми 30,0 
млн. м3, тўғони бал. 37 м, максимал сув 
ўтказиш имконияти 50 м3/сек. Наманган 
вилоятидаги Чортоқ, Учқўрғон туманла-
ридаги экинзорларнинг сув таъминотини 
яхшилаш имкониятини беради. 
ЧОРТОҚ ТУМАНИ - Наманган 
вилоятидаги туман. 1950 й. 15 апр.да 
ташкил этилган. Ғарбдан Янгиқўрғон, 
жан., жан.шарқдан Уйчи туманлари, 
шим. ва шарқда Қирғизистон Республи-
каси билан чегарадош. Майд. 0,36 минг 
км2. Аҳолиси 143,9 минг киши (2003). 
Туманда 1 шаҳар (Чортоқ), 9 қишлоқ 
фуқаролари йиғини (Алихон, Боғистон, 
Гулшан, Короскон, Мучум, Ойқирон, 
Пешқўрғон, Сарой, Ҳазратишо) бор. 
Маркази Чортоқ ш.
Табиати. Ч.т. Чатқол тизмасининг 
жан. этакларида жойлашган. Ер юзаси 
текислик ва адирлардан иборат. Баланд-
лиги жан.дан шим.га 300 м дан 1500 м 
гача. Фойдали қазилмалардан нефть, 
маҳаллий аҳамиятга эга бўлган қурилиш 
материалларидан шағал, оҳактош, гил 
тупроқлари бор. Иқлими континентал; 
ёзи иссиқ ва қуруқ, қиши совуқ. Ўртача 
тра янв.да — Г дан —4° гача, июлда 25—
26°. Энг паст тра қишда —29°, ёзда энг 
баланд тра 40°. Йилига 300—400 мм ёгин 
тушади (кўпроқ қишда ва баҳорда ёғади). 
Вегетация даври 175 кун. Тоғадирлардан 
катта кичик сойлар оқиб тушади. Улар-
дан баъзиларида фақат ёғингарчилик 
мавсумидагина сув оқиб, ёзда қуриб 
қолади. Энг йирик сойлари: Чортоқсой, 
Намангансой (юқори қисмида Поччаота-
сой) ва б. сойлардан баҳорги ёмғирларда 
кучли сел келади ва хўжаликка катта 
зарар етказади. Айрим сойларда селга 
қарши селхоналар курилган. Сой сув-
ларидан суғоришда кенг фойдалани-
лади. Туманнинг жан. қисмидан Катта 
Наманган (Чортоқ), жан. чегарасидан 
Шим. Фарғона каналлари ўтган. Ту-
проклари, асосан, типик бўз тупроклap. 
Қ.х. га яроқли ерлар ўзлаштирилган. 
Табиий ўсимликлар, асосан, адирлар-
да сақланган: эфемер ўтлар ва буталар 
ўсади. Адир ўсимликларини ўрганиш ва 
уларни бойитиш бўйича ЎзФА Ботаника 
интининг тажриба участкаси бор. Ёв-
войи ҳайвонлардан тулки, юмронқозиқ, 
тошбақа, турли хил илонлар, калтакеса-
клар; қушлардан каклик, улар ва б. учрай-
ди; сувларида ҳар хил балиқлар мавжуд.
Аҳолиси, асосан, ўзбеклар, шунинг-
дек, тожик, қирғиз, татар, рус ва б. мил-
лат вакиллари ҳам яшайди. Аҳолининг 
ўртача зичлиги 1 км2 га 400 киши. 
Қишлоқ аҳолиси 96,2 минг киши, шаҳар 
аҳолиси 47,7 минг киши.
Хўжалиги, асосан, қ.х.га ихтисос-
лашган. Пахта тозалаш, Чортоқ минерал 
сув здлари, босмахона, тикувчилик фка-
си, автокорхона, МТП, қурилиш таш-
килотлари, савдо, маданий ва маиший 
хизмат кўрсатиш шохобчалари фаолият 
кўрсатади.
Қ.х.нинг етакчи тармоғи — пахтачи-
лик. Сабзавотчилик, ғаллачилик, мева 
етиштириш ҳам ривожланган. Ширкат 
ва фермер хўжаликлари бор. Экин май-
донларига пахта, дон, сабзавот, картош-
ка ва полиз экинлари экилади. Мевазор 
ва токзорлар кўп. Туманда марказий 
кутубхона ва унинг тармоклари, клуб 
муассасалари ва маданият уйлари, халқ 
театри аҳолига хизмат кўрсатади. Уму-
мий таълим мактаблари, болалар мусиқа 
мактаби, марказий касалхона, поликли-
ника, дорихоналар, фельдшеракушер-
лик, қишлоқ врачлик пунктлари ишлаб 
турибди. «Пахталикўл», «Чортоқ» сана-
торийлари фаолият кўрсатади. Фарғона 
водийси бўйлаб ўтказилган айланма 
т.й. Чортоқ ш.дан ўтади. Наманган— 
Чортоқ—Нанай автомобиль йўли респу-
блика аҳамиятига эга. 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси