O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭСНАШ — қ. Ҳомуза. 
ЭСОН ДАВЛАТ БЕГИМ (? 1505) 
— Мўғулистон (Еттисув ва ТяньШань), 
кейинчалик Тошкент ва Сайрам ҳокими 
Юнусхон (1415—87)н’инг 
хотини. 
Оқила, доно ва меҳрибон Э.Д.б. сал-
танатни бошқаришда фаол қатнашган. 
У Юнусхондан 3 қиз кўрган. Тўнғич 
қизи Меҳр Нигорхоним Мовароуннаҳр 
ҳукмдори Султон Аҳмад Мирзо ибн Сул-
тон Абусаид мирзога узатилган, фарзанд 
кўрмаган. Иккинчи қизи Қутлуғ Нигор-
хоним (? — 1505/06, Кобул) 1475 йил 
Умаршайх Мирзота турмушга берилган. 
Ундан бир қиз (Хонзода бегим) ва бир 
ўғил (Бобур) кўрган. Кенжа қизи Хуб 
Нигорхоним 1494 йил Тошкентда 10 йил 
давомида кўҳна Уструшона (Ўратепа)
га ҳокимлик қилган Муҳаммад Ҳусайн 
кўрагонга никоҳ қилинган. Хўб Нигор-

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
221
хоним 2 қиз ва 2 ўғил қўради. Тўнғич 
ўғли Муҳаммад Ҳайдар мирзо «Тарихи 
Рашидий» асарининг муаллифи тарзида 
шуҳрат топган.
Бобур Самарқандни Шайбонийхонта 
ташлаб чиққанда (1501) Э.Д.б. шаҳарда 
бир муддат қолиб, кейин Бобур ҳузурига 
қариндошуруглари билан келган. Бо-
бурнинг ёзишича, Андижон атрофида 
Э.Д.б.нинг боғи бўлиб у Қўштегирмон 
деб аталган.
Ад.: Заҳириддин Муҳаммад Бобур, 
Бобурнома, Т., 1960; Мирза Муҳаммад 
Хайдар, Тарихи Рашиди, Т., 1996.
ЭСПАРЦЕТ, баргак — дуккакдош-
лар оиласига мансуб бир ва кўп йиллик 
ўсимликлар туркуми, емхашак эки-
ни. 130 дан ортиқ ёввойи тури маълум, 
75 тага яқин тури Россиянинг Европа 
қисмида, Ўрта Осиё, Кавказда ўрмон, 
чўл, тоғ минтақаларида кўп ўсади. Од-
дий ёки экма Э., қумлоқ Э.и ва Закавка-
зье Э.и турлари экилади. Деярли ҳамма 
турлари чорва моллари учун яхши озуқа. 
Оддий Э. илдизи ўқилдиз, тупроққа 3—6 
м чуқурликкача кириб боради. Пояси 
ўтсимон, тик ўсади, бўйи 50—150 см, 
эгатчали, тукли, ичи, ковак, кам шохлана-
ди, 5 — 8 та бўғимли. Барглари мураккаб 
тоқ патсимон, иккита пардасимон ён бар-
глари бор. Гули пуштиқизил, кўп гулли 
узун шингилга йиғилган, четдан чангла-
нади, меваси бир уруғли дуккак, думалоқ, 
чатнамайди. Уруғи ловиясимон, оч жи-
гарранг. 1000 та уруғи вазни 12—15 г. Э. 
кенг тарқалган озуқабоп ўсимлик, 100 кг 
пичанида турларига қараб 53,5—54 озуқа 
бирлиги ва 11,9—12,6 кг протеин мав-
жуд. Э. гулширага бой, 120—170 кг/га 
асал йиғиш мумкин. Экилган далаларда 
тупроқни азот билан бойитади (100—200 
кг/га азот тўплайди). Суғориладиган ер-
ларда 150 ц/га пичан олиш мумкин.