O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭВРИТЕРМ 
ОРГАНИЗМЛАР 
(эври... ва юн. 1Ьеггпе — иссиқ) — муҳит 
ҳароратининг кенг миқёсда ўзгаришига 
чидамли, одатда, кенг тарқалган орга-
низмлар. Эвритермлилик организмнинг 
чидамлиги ёки организм фаол термо-
регуляция механизмлари (ҳайвонларда, 
бундан ташқари, хаттиҳаракат) билан 
боғлиқ. Биринчи ҳолат пойкилотерм 
ҳайвонлар учун хос бўлиб, цитоплаз-
манинг кимёвий таркиби, ферментлар-
нинг иссиқликка чидамлиги, ҳайвонлар 
фаоллиги ва тана ҳароратининг муҳит 
ҳароратига қараб кенг миқёсда ўзгариши 
хусусияти билан, иккинчи ҳолат ички 
муҳитда ҳароратни бошқарувчи меха-
низмлар мавжудлиги билан боғлиқ. Бун-
дай мосланиш гомойотерм ҳайвонлар 
учун хос 
ЭВРИТОП ОРГАНИЗМЛАР (эври... 
ва юн. 1оро8 — жой) — хилмахил муҳит 
шароитида ҳаёт кечира оладиган ва кенг 
миқёсда экологик чидамлиликка эга 
бўлган ҳайвон ва ўсимликлар. Э.о. ареа-
ли, одатда, кенг. Мас, оддий қайин қум, 
лой тупроқли ва мохли ботқоқликлардан 
тортиб, баъзан дашт минтақаларигача 
тарқалган. Дала сичқонлари дашт, ўтлоқ, 
далалар, ўрмон четлари ва бошқалар 
жойларда ҳаёт кечиради. 
ЭВРИФАГИЯ (эври... ва юн. рпаееш 
— ямоқ), ҳаммахўрлик — ҳайвонларнинг 
энг хилмахил, яъни ўсимлик ва ҳайвон 
маҳсулотлари билан озиқланиши. Э. 
кўплаб ҳайвон турлари, ёввойи чўчқа, 
қўнғир айиқ, кулранг каламуш, қарғалар; 
умуртқасиз ҳайвонлардан синантроп 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
10
турлар, сувараклар, офиуралар ва 
бошқаларга хос. Э. ҳайвонларнинг хил-
махил шароитда яшашига ва ареалннкт 
кенгайишига имкон беради.
ЭВТЕКТИКА (юн. ешекйз — 
осон суюқланувчан) — суюқ ҳолатида 
бошланғич компонентлар (аралашма-
лар) нинг кристаллари билан мувоза-
натда, кристалланиш т-раси эса энг паст 
бўладиган суюқ система (эритма). Фа-
залар қоидасига мувофиқ, Э. ўзгармас 
трада кристалланиш натижасида ҳосил 
бўлади. Э. ҳосил бўлиш хусусияти суюқ 
ҳолатда компонентларининг бир-бирида 
эриши чекланмаган, қаттиқ ҳолатда эса 
чекланадиган ёки мутлақо эримайдиган 
системалар учун хос.
Икки компонентли эвтектик система-
нинг ҳолат диаграммаси бўйча қаттиқ 
ҳолатдаги компонентлар бир-бирида 
эримайди, соф компонентлар (А ва В) 
нинг кристаллана бошлаш тралари би-
лан системанинг таркибидаги миқдори 
орасидаги боғланишни кўрсатувчи эгри 
чизиқлар (Т
А
Е ва Т
в
Е) эвтектик нуқта 
(Е нуқта) да кесишади. Бунда суюқлик 
(£) бир вақтда иккала компонент би-
лан тўйинади. Э. техникада қуймачилик 
қотишмалари, кавшарлар ва бошқалар 
материаллар сифатида ишлатилади.