O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

16
ни пардозлаш ва ўлчамига етказиш учун 
ишлатилади. Улар билан сиртларга 0,001 
мм аниқпиккача ишлов бериш мумкин.
ЭГОИЗМ (лот. — мен) — ўз фойда-
си, манфаатини кўзловчи хаттиҳаракат, 
ўз манфаатини бошқа кишилар манфаа-
тидан устун қўйиш. Э.нинг акси — аль-
труизм. Яна қ. Худбинлик.
ЭГОЦЕНТРИЗМ (лот. ego — мен 
ва — марказ) — шахснинг ўз қизиқиш 
доирасига боғланиб қолиши, бошқа 
одамлар ва нарсаларга нисбатан ўзининг 
дастлабки 
билишига 
оид 
қараши 
ёки фикрини ўзгартира олмаслиги, 
ҳатто ўз тажрибасига қарама-қарши 
ахборотларга мослаша билмаслигидан 
иборат, хислати. Э. негизида инсоннинг 
ўз нуқтаи назарига қарама-қарши 
қарашлар мавжуд бўлиши мумкинлигини 
тан олмаслиги, тушуна билмаслиги 
ҳодисаси ётади. Шахсда ўзига ҳаддан 
зиёд ишониш устуворлиги туфайли у 
бошқаларнинг руҳий ҳолатлари, баҳолаш 
тизимини ўзиники билан айнан бир хил 
деб тасаввур қилади. Э.ни оддини олиш 
учун шахсда тадрижий равишда «ўзлик» 
марказидан 
«бизлик» «умумийлик» 
хаттиҳаракатига 
ўтиш 
қобилиятини 
ривожлантириш (децентрация)ни йўлга 
қўйиш жоиз. Якка шахс жамоа, миллат, 
жамият билан ҳамкорлик қилгандагина 
комил 
инсонга 
айланиши 
ҳамда 
қўпчилик фикри ва измига тушиши 
юксак наф келтиришини уқтириш 
лозим. Турмушнинг барча соҳаларида 
фаол иштирок этиш орқалигина Э.дан 
халос бўлиш мумкин. Э. илк болаликдан 
яққол кўзга ташланади, лекин 12—14 
ёшларда бу ҳолат янада кучаяди, ҳатто 
кексалик даврида ҳам давом этади. 
Тадқиқотларда Э.нинг бир неча турлари 
ўрганилган: а) билишга оид Э. шахснинг 
идрок ва тафаккур жараёнларида намоён 
бўлади; б) хулқ-атвор Э.и одамларнинг 
хаттиҳаракати, хулқи ва қилиғини идрок 
этишдаги ноқобилликда ифодаланади; 
в) муомала Э.и инсон томонидан 
ахборотни ўзгаларга узатишда юзага 
келади, бошқалар қўллаган тушунчалар, 
маълумотлар ва фикрлаш мантиғига 
менсимай 
муносабатда 
бўлишида 
акс этади. Шахслараро муносабатга 
киришиш, ишбилармонлик ўйинлари 
билан шуғулланиш орқали инсонда 
Э.нинг камайиши кузатилади.