O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd


даги мўғул ҳукмдорлари унвони; элхо- нийлар — мўғул хонлари сулоласи (қ.  Ҳулокуийлар). ЭЛЧИ



Download 2,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet134/328
Sana24.02.2022
Hajmi2,2 Mb.
#207098
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   328
Bog'liq
O zbekiston Milliy Ensiklopediyasi - E harfi

117
даги мўғул ҳукмдорлари унвони; элхо-
нийлар — мўғул хонлари сулоласи (қ. 
Ҳулокуийлар).
ЭЛЧИ — 1) бир давлатнинг бошқа 
бир давлатдаги элчихонасига раҳбарлик 
қилувчи дипломатик вакил. Тарихий 
манбаларда бир давлат ҳукумати томо-
нидан иккинчи давлат ҳукуматига ди-
пломатик вазифа билан юбориладиган 
доимий ёки муваққат вакил Э.гина эмас, 
балки ялавоч, ялафар, расул атамалари 
билан ҳам ифодаланган. Мухтор вакил 
ҳисобланмиш Э. зиммасига диплома-
тик алоқалар ўрнатиш, давлатлар ёхуд 
душман томонлар ўртасида тинчлик 
ўрнатиш, ҳамкорликдаги ҳаракатларга 
оид битимлар тузиш, давлат бошлиғи ёки 
ҳукмдор сулола аъзоларининг вафоти 
муносабати билан таъзиялар билдириш, 
бирон бир шодиёна боис муборакбодлар 
қилиш каби масъулиятлар юклатилган. 
Олтин Ўрда хонлигида Э.нинг бош ва-
зифалари сирасига ҳукумат хазинасига 
тобе юртлардан йиғилган ўлпонни ўз 
муддатида етказиш ҳам кирган.
11-аср 
ёзма 
обидаси 
«Қутадғу 
билиг»да Э. этиб тайинланадиган шах-
снинг бир қатор талабларга жавоб бери-
ши таъкидданган. Хусусан, унинг билим-
ли, заковатли, садоқатли, кўзи тўқ, босиқ, 
уятандишали, кенг қамровли, зеҳнли, 
доно, зийрак, ичимлик ичмайдиган, 
кўркли, мард, ширин сўзли бўлиши талаб 
этилган. «Э.» атамаси илк бор Уюқ дарё-
си водийсидан топилган қадимий туркий 
Энасой руник битикида қайд этилган 
бўлса, «ялавоч» атамаси биринчи мар-
та Олтинкўл яқинидан топилган Энасой 
ёдномасида кўзга ташланади. Мазкур 
қадимий туркий битигда 711 йилнинг 
авг.—сент.да Тибетга Турк хоқонлигидан 
келган дипломатик вакилнинг ташрифи 
хусусида гап боради.
Чингизийлар даврида Э.лар даража-
сига қараб олтин, кумуш, чўян, жез ва 
ёғоч пайза билан таъминланган.
Э. ўз ватанига қайтишдан олдин ди-
пломатик ваколати тугаётган давлат 
бошлиғидан махсус ёрлиқ — ижозат 
қоғози олиши лозим ҳисобланган.
Э.нинг 
ўлдирилиши 
ёки 
ҳибс 
қилиниши аксарият дипломатик муноса-
батларнинг кескинлашувига, баъзан узи-
лишига олиб келган. Жумладан, Ўтрорда 
мўғул Э.ларининг Хоразмшоҳ томонидан 
қатл қилиниши Мовароуннаҳрнинг Чин-
гизхон бошлиқ истилочилар томонидан 
забт этилишини тезлаштирди.
Амир Темур ва Темурийлар даврида 
Шарқ билан Ғарб ўртасида савдосотиқ 
ва Э.лик алоқаларини ҳар томонлама 
ривожлантиришга ғоят катта эътибор бе-
рилган. Амир Темур Европанинг Фран-
ция, Англия ва Кастилия каби йирик 
қиролликлари билан бевосита савдо ва 
Э.лик алоқалари ўрнатган. Ташқи сав-
дони кенгайтиришда темурийларнинг 
турли мамлакатлар (Хитой, Тибет ва 
Ҳиндистон ва бошқалар) билан олиб бор-
ган Э.лик алоқалари муҳим аҳамиятга 
эга бўлган;
2) олий дипломатия даражаси — 
фавқулодда ва мухтор элчи (қ. Диплома-
тия даража ва мартабалари). 

Download 2,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   328




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish