O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭЛЛИКҚАЛЪА 
ТУМАНИ 
— 
Қорақалпоғистондаги 
туман. 1977 
йил 23 мартда ташкил этилган. Шим.
дан 
Қозоғистон 
Республикасининг 
Қизилўрда вилояти, ғарбдан Беруний, 
Тахтакўпир, жан. дан Тўрткўл тумани, 
шаркдан Навоий вилояти, жан.ғарбдан 
Хоразм вилояти билан чегарадош. Майд. 
5,4 минг км
2
. Аҳолиси 119,1 минг киши 
(2004). Туманда 1 шаҳар (Бўстон), 12 
қишлоқфуқаролари йиғини (Амиро-
бод, Гулдурсун, Гулистон, Навоий, 
Оқчакўл, Сарибий, Тозабоғ, Шарқ Юл-
дузи, Элликқалъа, Қизилқум, Қилчиноқ, 
Қирққиз) бор. Маркази — Бўстон шаҳри
Табиати. Туман рельефи жан.дан 
шим.га пасайиб ясси текисликдан иборат 
бўлиб, бўр ва палеоген даврларида пайдо 
бўлган аллювиал денгиз ётқизиқларилан 
тузилган. Саёз чуқурликлар, қуруқ узан-
лар, кичик тепалар ҳам учраб туради. 
Иқлими кескин континентал. Шим.
шарқдан Сибирь совуқ ҳаво массалари 
етиб келади. Янв.нинг ўртача т-раси — 
20°, —30°. Ёзда энг юқори т-ра 42°—45°. 
Йиллик ёғин 100— 200 мм. Вегетация 
даври 200—220 кун. Туманнинг энг катта 
кўллари — Оқчакўл, Думанқалъа. Туман-
даги Амиробод, Қирққиз, Элликқалъа, 
Қозоқча каналлари Тўрткўл ҳудудидан 
ўтган Боғёп каналидан сув олади. Амуда-

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
108
рёда қурилган насос ст-яси Амиробод ва 
Қалъача ариқларига сув етказиб беради. 
Э.т. ва қўшни туманлардаги зах сувлари 
Қизилқум коллекторидаги Аёзқалъа на-
сос ст-яси ёрдамида Қизилқум яйловла-
рига чиқариб ташланади. Тупроқлари 
шўрхок, қумлоқ, бўз тупроқ. Ёввойи 
ўсимликлардан қуёнсуяк, селин, юлғун, 
янтоқ, қирқбўғин, шўра, қамиш ўсади. 
Саксовул ҳам бор. Ёввойи ҳайвонлардан 
бўри, бўрсиқ, чиябўри, тулки, қуён, 
қобон; судралиб юрувчилардан кал-
такесак, илон учрайди. Кўллар чети-
даги қамишзорларда қирғовул, ўрдак, 
ғозларнинг бир неча хили бор.
Аҳолиси, 
асосан, 
ўзбек 
ва 
қорақалпоқлар, шунингдек, қозоқ, тур-
кман, татар ва бошқалар миллат вакил-
лари ҳам яшайди. Аҳолининг ўртача зич-
лиги 1 км
2
га 20 киши. Қишлоқ аҳолиси 
105,4 минг киши, шаҳар аҳолиси 13,7 
минг киши (2004).
Хўжалиги. Пахтачиликтуман қ.х. 
даги етакчи тармоқ. Чорвачилик, ипак-
чилик, боғдорчилик, полизчилик ҳам 
ривожланган. Э.т.да ширкат, деҳқон, 
фермер хўжаликлари фаолият кўрсатади. 
Суғориладиган ерларга пахта, дон, кар-
тошка, полиз, сабзавот, озуқа экинла-
ри экилади. Туман жамоа ва шахсий 
хўжаликларида 44,9 минг қорамол, 67,2 
минг қўй ва эчки, 2 мингга яқин йилқи, 
шунинглек, туя бор. Туманда 1,1 минг 
кичик иа урта бизнес субъекти фаолият 
кўрсатади. Ўзбекистон — Австралия — 
Бангладеш «ЮНИВЕР» (жинси матоси-
дан кийимкечак тикилади), Ўзбекистон 
— Лихтенштейн «Медикал коттон ин-
тернейшнл» (тиббиёт момиғи ишлаб 
чиқарилади), Ўзбекистон — Россия «Эл-
Рослес» қўшма корхоналари, арақвино 
з-ди (Бўстон) ва сутни қайта ишлаш цехи 
маҳсулот бера бошлади. «Элликқалъа ол-
тин тола», «Элнур», «Элтекс» акциядор-
лик жамиятлари ҳам фаолият кўрсатади. 
«Элликқалъа» нефть базаси, молиябиз-
нес маркази, супермаркет, 2 минимар-
кет, «Оталар чойхонаси», ғишт здлари ва 
бошқалар қурилиш ташкилотлари, савдо, 
маданий ва маиший хизмат кўрсатиш шо-
хобчалари бор.
Туманда 66 умумий таълим мактаби 
(30 мингдан зиёд ўқувчи), академик ли-
цей (500 га яқин ўқувчи), 4 касб-ҳунар 
коллежи (2500 дан ортиқ талаба), 7 ис-
теъдодли болалар мактаби (1 мингга яқин 
ўқувчи) ишлаб турибди (2004). Марказий 
кутубхона ва унинг 31 та тармоғи, алХо-
размий, Ёшлар хиёбонлари, маданият ва 
истироҳат боғи, 12 клуб муассасаси, санъ-
ат саройи, «Аёзқалъа —Тур» сайёҳлик 
фирмаси бор. Э.т.да ҳар йили Отажон Ху-
дойшукуров хотирасига бағишланган ёш 
қўшиқчилар республика кўриктанлови 
ўтказилади. Марказий стадион (20 минг 
ўрин), 3 теннис корти, 19 футбол майдон-
часи, 28 спорт зали, 35 кичик футбол, 68 
волейбол, 43 баскетбол, 22 қўл тўпи май-
дончалари, соғломлаштириш спорт мар-
кази, 3 болалар спорт мажмуаси мавжуд. 
Туман марказий касалхонаси, туғруқхона, 
қишлоқ врачлик пунктлари, поликлини-
ка, «Жавҳар» хусусий тиббий маркази 
ва бошқалар тиббий муассасалар ишлаб 
турибди. «Гулшан» болалар оромгоҳи, 3 
совюмлаштириш санаторийси, «Орол бо-
лалари» халқаро ўқув соғломлаштириш 
маркази фаолият кўрсатади. «Устозга 
эҳтиром» 
меъморликҳайкалтарошлик 
мажмуаси бор. Туман ҳудудидан Учқудуқ 
— Нукус т.й. ўтади (Элликқалъа ст-яси). 
Бўстон — Беруний, Элликқалъа — Сари-
бий, Элликқалъа — Қирққиз, Элликқалъа 
— БуханМерей йўналишлари бўйича 
асфальт 
йўллар 
еткизилган. 
Э.т. 
ҳудудида 
қадимий 
Тупроққалъа, 
Қаватқалъа, Элликқалъа, Қирққизқалъа, 
Қўрғошинқалъа, Гулдурсун қалъаси ва 
бошқалар бор. 1978 йил 1 апр.дан «Давр 
кўзгуси» туман газ. нашр этилади.