|
o‘quv materiallarini jo‘natishning boshqa shakllari - 5 - 20%.
Elektron pochta - dasturiy-uskunaviy vositalar to‘plami bo‘lib, u
kompyuterlar o‘rtasida ma‘lumotlarni uzatishga qaratilgan. Ma‘lumotlar oddiy
matn ko‘rinishida yoki matnli bo‘lmagan (dastur, grafik, video, tovush) shaklda
bo‘lib, bunda ma‘lumotlarni etkazish uchun esa bir necha sekundlardan bir necha
o‘n minutlargacha vaqt sarflanadi.
Elektron ma‘lumotlarni olish, shu bilan birgalikda javobni tayyorlash va
jo‘natish qatnashchilarning har biri uchun qulay paytda amalga oshiriladi. SHuning
uchun, elektron pochta interaktiv bo‘lmagan axborot texnologiyalari qatoriga
kiritiladi va «off-line» rejimida amalga oshiriladi. Elektron pochta,
telekommunikasion texnologiyalarining eng arzon va uncha murakkab bo‘lmagan
turlaridan biri hisoblanadi. Lekin elektron pochta joriy vaqt rejimida to‘g‘ridan-
to‘g‘ri muloqot o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘lmaganligi uchun, uning pedagogik
jarayondagi samarasi cheklangandir.
Masofaviy ta‘limni amalga oshirishda elektron pochta quyidagi vazifalarni
bajarish uchun qo‘llanilishi mumkin:
tinglovchiga o‘quv va o‘quv-uslubiy materiallarni hamda ma‘muriy
ma‘lumotlarni tezkor etkazish;
o‘qituvchiga bajarilgan uy vazifalarini tez etkazish.
o‘qituvchi va tinglovchi o‘rtasida o‘zaro aloqani o‘rnatish;
tinglovchilar o‘rtasidagi o‘zaro muloqotni tashkil qilish;
off-line rejimida telekonferensiyalarni tashkil qilish;
masofaviy ta‘lim tizimi ichida xizmat ma‘lumotlarini ayir-boshlashni tashkil
qilish.
Elektron pochtaning, masofaviy ta‘lim kurslarini o‘tkazishda o‘qituvchi
uchun foydali bo‘lishi mumkin bo‘lgan asosiy xizmat ko‘rsatish imkoniyatlari
quyidagilardir:
xabarlarni tarqatish ro‘yxatini tuzish;
xatga ilovalarni yaratish (faylni biriktirish);
xabarga tayyor fayldan matn yoki rasmni kiritish;
xabarlarni qayta ishlash qoidalarini o‘rnatish.
Masofaviy ta‘limda o‘qituvchi va talaba hamda talabalararo aloqani
o‘rnatish uchun telekonferensiyalardan foydalanish mumkin. Bu texnologiya
yordamida o‘qituvchi har bir tinglovchi bilan individual shug‘ullanishdan ozod
bo‘lib, tinglovchilar jamoasiga bir vaqtning o‘zida ta‘lim beradi.
Telekonferensiyalar yozuvlar almashinuvi shaklida elektron pochta
yordamida(off-line rejimida) yoki joriy vaqt (on-line) rejimida tashkil qilinishi
mumkin. Birinchi holatda ma‘lumotlar tinglovchilarga ro‘yxat bo‘yicha jo‘natiladi.
Ikkinchi holatda esa telekonferensiyani tashkil qilish uchun maxsus dasturiy
ta‘minotdan foydalaniladi. Bunda telekon-ferensiyaning o‘zi joriy vaqtda matnli
ma‘lumotlarni almashishidan iborat bo‘lib, ma‘lumotlar barcha telekonferensiya
ishtirokchilari kompyuterlarining ekranida darhol hosil bo‘ladi.
Joriy vaqt rejimidagi telekonferensiya maxsus dasturlarining interfeysi
asosan uchta elementdan tashkil topadi:
xabar matnini kiritish va taxrirlash maydoni;
asosiy maydon (bu erda hamma qatnashchilar yuborgan matnli xabarlar
joylashtiriladi);
qatnashchilar ro‘yxatini aks ettiruvchi maydon.
Ma‘lumotlarni ayirboshlash bir vaqtning o‘zida yoki differensial ravishda
amalga oshirish mumkin.
Konferensiya yakunlangandan so‘ng, har bir qatnashchi matn ma‘lumotlarini
fayl tarzida saqlab qolish imkoniyatlariga ega.
1-rasm. Masofaviy ta‘lim oluvchilariga elektron pochta orqali ma‘lumotlarni
jo‘natish oynasi.
Masofaviy ta‘limni tashkil qilishda qo‘llaniladigan asosiy vositalardan biri
Internetdagi Web-muhitdir. Bu muhit orqali turli ko‘rinishdagi ma‘lumotlarni
birlashtirishi va ularni istalgan masofaga jo‘natishi mumkin. Bundan tashqari,
Web-muhit ma‘lumotlarini universal ko‘rinishlarini (interfeysni) yaratish bo‘yicha
keng imkoniyatlarga ega.
YUqoridagilarga asoslangan holda, Web-muhit yordamida masofaviy
ta‘limning bir nechta vazifalarini amalga oshirish mumkin: o‘quv va test o‘tkazish
vositalarini yaratish, istalgan ko‘rinishdagi (matnli, grafikli, audio va
videomateriallar) o‘quv kurslarini saqlash va namoyish etish, talabada hosil
bo‘ladigan savollarga tezkor javoblarni jo‘natish hamda tarmoq bo‘yicha
yuklanadigan ilovalarni yaratish. Bu esa o‘z navbatida turli asoslardagi dasturiy
ta‘minotning ishlashini ta‘minlaydi. O‘qituvchining talaba bergan savollarga javob
oynasi 2-rasmda ko‘rsatilgan.
Web-muhitda masofaviy ta‘limni tashkil qilish shuni ko‘rsatdiki, bu
muxitdagi o‘quv materiallari, an‘anaviy darslik va o‘quv qo‘llan-malaridan farq
qilgan holda, o‘ziga hos xususiyatlarga ega bo‘ladi. Ana shunday xususiyatlardan
biri bu o‘quv jarayonini interaktiv vositalar yordamida olib borishdir. Harakatdagi
tasvirni hamda audio axborotni kodlash va dekodlash texnologiyalari
yo‘nalishidagi muvaffaqiyatlar Web-server tarkibiga harakatlanuvchi videoni
kiritish imkoniyatini yaratdi. Umuman olganda, Web-hujjatni harakatlanuvchi
video bilan ta‘minlash ikki xil turdagi modellarda amalga oshiriladi:
Web-server va videoserverlar funksiyalarini birlashtirish.
Ikki mustaqil, lekin o‘zaro bog‘langan serverlarni tashkil qilish.
Ikkinchi variant grafikli oqimni boshqarishda juda katta imkoniyatlarni
ochib beradi, kommunikasion tarmoqlarning yuklamalarini kamaytiradi va ko‘p
mijozlarga qulay bo‘lgan xizmatni tashkil qiladi.
Zamonaviy videoserverlar «jonli» video va audio material (ma‘ruza) larni
uzatish imkoniyatiga ega bo‘lib, ushbu texnologiyani ta‘lim jarayonida ishlatish
qo‘shimcha qulayliklarni yaratmoqda.
Mediaserverlar Web-o‘quv materiallarining samaradorligini oshi-rish uchun
ham foydalanilmoqda. Uning yuqori didaktiv imkoniyatlari, o‘quv kursining
fragmentlari sifatida video materiallar kiritish, noyob asbob-uskunalarning
ishlashini, zararli muhit va kirishga noqulay bo‘lgan joylarda bo‘layotgan
jarayonlarni o‘rganishda yordam beradi.
Auditoriyalarda olib boriladigan an‘anaviy o‘quv jarayonidagi o‘qituvchi va
talaba o‘rtasidagi muloqot, kerakli darajada kompyuterli videokonferensaloqa
yordamida ham amalga oshirilishi mumkin. Video-konferensaloqaning tarixi
televizion tizimlarni ishlatish davri bilan bog‘liq. Audio va video raqamli
signallarni uzatish sohasidagi yutuqlari kompyuterli videokonferensaloqa
tizimlaridan keng foydalanish imko-niyatini bermoqda.
Kompyuterli videokonferensaloqasining sifati ko‘p jihatdan kompyuter lokal
tarmog‘ida ham, Internet tarmog‘ida ham foydalanuvchilar o‘rtasidagi
ma‘lumotlarni almashtirish tezligiga bog‘liqdir. Bu tezlik o‘z navbatida kanalning
o‘tkazish darajasi hamda bu kanaldagi foydala-nuvchilar soniga bog‘liqdir.
Afsuski, hozirda talab qilinayotgan sifat faqat ma‘lum bir lokal tarmoq ichida
ta‘minlanmoqda. Internet tarmog‘ida esa bu ko‘rsatkich qoniqarsizdir. SHuning
uchun hozirda ushbu tizimlarning yuqori sifati ISDN (Integrated Services Digital
NetWork) tarmoq bazasida ta‘minlanmoqda.
Zamonaviy
kompyuterli
videokonferensaloqa
tizimlarining
asosiy
vazifalarni quyidagilardan iborat:
audio ma‘lumotlarni almashish;
video ma‘lumotlarni almashish;
virtual auditoriya doskasini yaratish;
klaviatura orqali matnli ma‘lumotni kiritish orqali muxokamani tashkil etish;
fayllarni jo‘natish;
amaliy dasturlardan birga foydalanish;
ko‘p tomonlama konferensiyalarni o‘tkazish.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
