O’zbekistan respublikasi’ joqari’ ha’m worta arnawli’ ka’siplik bilimlendiriw ministrligi

Sorawlar hám tapsırmalar

• 
  Transformator hám avtotransformator qanday wazıypalardı atqaradı? Olardıń Principial sxemaların sızıń.
  
• 
  Avtotransformator transformatordan ne. menen parıq etedi?
  
• 
  Transformator hám avtotransformatorlarning nominal hám ruxsat etilgen jumıs jaǵdayların xarakterlang.
  
• 
  Transformator hám avtotransformatorlar oǵada júkleniwleriniń tur- lari, oǵada júkleniw shegaraları hám de olar baylanıslı bolǵan tiykarǵı faktorlar.
  
• 
  Transformator hám avtotransformatorlar sovitish sistemalarınıń aha- miyati nelerden ibarat?
  

TEMA: «Transformatorları hám avtotransformatorların ońlaw»

REJE:

• 
  Kúsh transformatorları hám avtotransformatorlaridıń gabaritlari.
  
• 
  Remonttıń túrleri hám múddetleri.
  
• 
  Transformatordıń ońlaw ushın ashıw shártleri
  
• 
  Kapital remontda transformatorlardı jayıw hám jumıs kálemi.
  
• 
  Transformatorlardı kuritish.
  
• 
  Transformatorların sınap kóriw kólemi hám normaları.
  

Transformator hám avtotransformatorlami ońlawǵa aparıwda uyqas transport quralların tańlaw ushın olardıń shegaralıq sırtqı ólshemleri — gabaritlarini biliw kerek. Transformatorlardıń ayırım elementlerin (chulg'amlar, magnit ótker- gichlar hám basqalardı ) almastırıw arqalı tayarlaw hám remont - lashda olardıń ólshemleri de bunday transformatorlar ushın belgilengen gabaritlarga baylanıslı halda saylanadı. Ulıwma wazıypa - dagi transformatorlar hám avtotransformatorlar quwatları hám YK chulg'ami kernewiniń klasına baylanıslı halda ol yamasa bul gabaritga tiyisli bolıp tabıladı.

Buzılıwlardı saplastırıw hám avarıyanıń aldın alıw maqsetinde transformatorlar udayı tákirarlanatuǵın tárzde ámeldegi hám kapital remontqa shiǵarıladı.
Transformatordı ashıw, onıń aktiv bólimlerin (magnit ot - kazgich hám chulg'amlar) dıqqat penen tekseriw hám sınap kóriw menen baǵ- liq bolǵan kapital remont birinshi ret ol jumısqa túsirilgeninen keyin 6 jıldan kóp bolmaǵan múddette, keyinirek bolsa, zárúrat boyınsha ólshew hám sınap kóriw nátiyjelerine baylanıslı halda ámelge asıriladı.
Ońlaw ushın bólmeler hám qurılǵan imaratlar transformatorlardı shań hám atmosfera jawınlarınan isenimli qorǵawı shárt. Tasıw hám kóteriw jumısların orınlaw remontlovchilardan bólek bilim hám kónlikpelerdi talap etedi. Usınıń sebepinen transformatorlardı ońlaw maydanshasına alıp keliw, shıǵıwlardı sheshiw, aktiv bólekti kóteriw, bólek detallar hám túyinlerdi kóshiriw jumısların orınlaw arnawlı take- lajchi-qánigelerge juklenedi.
Transformatorlardı ońlaw ushın ashıw shártleri
Ońlaw dáwirinde transformator izolatsiyasining ıǵalanıwı hawanıń quramındaǵı namning yutilishi nátiyjesinde júz boladı. Bunday jaǵday aktiv bólektiń temperaturası átirap -ortalıq hawasınıń awa - roratiga salıstırǵanda tómen bolǵanda gúzetiledi. Jıllı hawa salıstırǵanda suwıq aktiv bólekke tekkanda onıń sırtında ızǵarlıq kondensatsiyalanadi hám izolatsiya tárepinen shimiladi. Remont dáwirinde izolatsiya namla- nishining aldın alıw hám transformatordı keptiriwsiz jumısqa túsiriw ushın aktiv bólekti salıstırmalı ızǵarlıǵı 75 % ge shekem bolǵan hawada 35 kv hám odan tómen kernewli transformatorlar ushın 24 saatǵa shekem, 110 kv hám odan joqarı kernewli transformatorlar ushın bolsa 16 saatǵa shekem ustap turıwǵa ruxsat etiledi. Bunnan tısqarı, aktiv bólektiń temperaturası átirap -ortalıqtıń temperaturasına teń yamasa odan joqarı bolıwı shárt.
Kapital remontda transformatorlardı jayıw hám jumıs kólemi
Transformatordı ońlaw ushın jayıwǵa kirisiwden aldın ol sırtqı tárepden dıqqat penen gúzetiledi hám zárúrli ólshewler ámelge asıriladı. Anıqlanǵan defektlar jumıs kólemi qaydnomasiga kiritiledi. Sonnan keyin moyning bir bólegi transformatordan to'kiladi, qadaǵalaw ásbapları, qorǵaw, avtomatıka hám sovitish sistemasınıń basqarıwı demontaj etiledi. Sheship alınǵan ásbaplar tekseriw ushın laboratoriyaǵa tapsırıladı. Keyininen keńeytirgish, saqlawshı truba, termosifonli filtr hám sovitgichlar yechiladi. Endigidengi ámeller aktiv bólekti bosatish hám bakdan shıǵarıp alıw esaplanadı. II—Iv gabaritli transformatorlardıń qopqog'ida kóteriwshi halqalar ámeldegi bolıp, olar járdeminde qaqpaq bakning ústinen aktiv bólim menen birge kóteriledi hám ońlaw ushın arnawlı jayǵa ornatıladı.
Transformatordı kapital ońlaw jumıslarınıń kólemine tómen- dagilar kiredi:
• magnit ótkeriwshin kórikten ótkeriw hám tazalaw, shókpe hám qotmalarni alıp taslaw ushın aktiv bólekti ıssı may basımı menen juwıw, tartiwshı shpilka hám yarmo bórenelerin tekseriw hám qayta qayta tiklew, jaqın orındaǵı tartiwshı shpilkalarni tartıw. Magnit ótkeriwshilerdiń jerge jalǵawshıın hám presslovchi detallarni tekseriw;
• chulg'amlar hám shıǵıwlardı baqlaw hám tazalaw. Chulg'amlar izolatsiyalarining jaǵdayın tekseriw. Chulg'amlarning presslanish sapası, olarda deformatsiyaning joq ekenligi hám olardıń normal hola- tiga salıstırǵanda kóshiwin tekseriw. Chulg'amlarni qısıwshı vintlar hám presslovchi halqalar járdeminde presslash (presslovchi halqa - larga iye bolmaǵan transformatorlarda presslash chulg'amlarni zichlashtirish jolı menen ámelge asıriladı ). Yarmo hám shıǵıwlar izolatsiyalarini tekseriw hám ońlaw ;
• shoxobchalarning úzip-jalǵawshıların kórikten ótkeriw hám tekseriw. YOR apparatı barlıq mexanizmleriniń jaramlılıǵın tekseriw;
• bak, keńeytirgish, may shıǵarıwshı truba, radiatorlar, ter- mosifon filtr hám hawa quritkichlarni kórikten ótkeriw, tazalaw hám ońlaw. Bakni boyaw ;
• kirishlarni kórikten ótkeriw, tazalaw hám ońlaw, kirisiw- larda moyni almastırıw ;
• sovitish sistemasın (nasoslar, ventilatorlar, sovitgichlar, arma- turalarni) kórikten ótkeriw, tazalaw hám ońlaw ;
• transformator moyini sınap kóriw hám tazalaw ;
• izolatsiyani keptiriw, eger buǵan zárúrat bolsa ;
• zichlashtirgichlarni almastırıp, transformatordı jıynaw ;
• sinovlar.
Transformatorlardı keptiriw
Remonttan keyin jumısqa túsiriluvchi transformatorlardı keptiriw ońlaw maydanshasında ámelge asıriladı. Keptiriw sonnan ibarat, belgilengen jasalma jaratılǵan sharayatlarda ızǵarlıq izolatsiyaning ishki qatlamlarınan onıń maydanına hám maydanınan átirap - ortalıqqa kóshedi. Ízǵarlıqtıń material ishinde kóshiwi fizikalıq qo- nunlarga muwapıq tárzde júz bolıp, ızǵarlıǵı úlken bolǵan qat- lamdan ızǵarlıǵı kishi bolǵan qatlamǵa, oǵada qızdırılǵan qatlamnan kem qızdırılǵan qatlamǵa ótedi. Ízǵarlıqtıń izolatsiya sırtınan átirap -ortalıqqa kóshiwi izolatsion material sırtında hám at- rof-ortalıqta puw basımlarınıń ayırmashılıǵı tásirinde júz boladı. Shun- day etip, keptiriw processinde materialdıń sırtında bug'ning bo- simini qızdırıw arqalı asırıw hám átirap keńislik basımdı vakuum payda etiw yamasa quritilayotgan ortalıqtı qurǵaqlay hawa menen venti- latsiyalash arqalı kemeytiw kerek. vakuum astında qurıtılǵanda suw puwi qurituvchi kamera yamasa bakdan nasoslar járdeminde shıǵarıp jiberiledi.
Isletiwde aktiv bólekti induksion keptiriw usılı keń tarqalǵan bolıp, bunda keptiriw bak diywallarınan dúbeley toklar tásirinde ajraluvchi ıssılıq esabına payda bolıwshı vakuum astında ámelge asıriladı. Dúbeley toklar transformatordıń bakiga o'raluvchi arnawlı magnitlaytuǵın chulg'am járdeminde induksiyalanadi.
Keptiriw ushın aktiv bólim ulıwma bos bakka túsiriledi: aktiv bólektiń hár túrlı jaylarına termopara hám termoqarshiliklar o'rna- tiledi; bakning qopqog'i hám odaǵı barlıq tesikler jaqsılap zichlanadi; bakning diywalları asbopolotno yamasa shıyshegazlama menen qızdırıladı ; tısqarı tárepte ıssılıq izolatsiyasining tagida termometrler jaylastırıladı. Induksion chulg'am bakka onıń tómengi bóleginde oramlar ulıwma sanınıń 60—65 %, qalǵan oramları joqarı bóleginde jaylasatuǵın etip o'raladi. Chulg'am- dıń bunday jaylasıwı aktiv bólektiń bir tegisde qızishini támiyin- laydi. v—vII gabaritli transformatorlardı qızdırıw ushın induk- sion chulg'amni támiyinlew 560—1000 kvA quwatlı 380 v kernewli transformatordan ámelge asıriladı. Bakning tubi elektr pechlar járdeminde qızdırıladı.




8. 1- súwret. Transformatordı óz bakida vakuum astında keptiriw sxeması :

1 — bakning ıssılıq izolatsiyasi; 2 — induksion chulg'amning oramları ; 3 — sovituvchi kolonka ; 4 — vakuum nasoslar ; 5 — sıpab alınatuǵın hawanı tazalaw filtri; 6 — qaldıq maylardı tógiw ushın bakcha;7 — vakuummetr.
Moyning júzesi qaqpaqtan 150—200 mm bálentke kóteril- ganda quyılıw toqtatıladı hám 6—10 saat dawamında izolatsiyaga may vakuum astında shimdiriladi. Keyininen aktiv bólim kórikten ótkeriw hám chulg'amlarni presslash ushın bakdan shıǵarıp alınadı. Sebebi keptiriwde izolatsiya da quriydi. Transformator jıynalǵanınan keyin elektrik sınaqlar hám moyning ximiyalıq analizi ámelge asıriladı.
Transformatorlardı sınap kóriw kólemi hám normaları
Ońlaw dáwirinde sınap kóriwlerdiń maqseti transformatordıń jaǵdayın hám remonttıń sapasın tekseriwden ibarat esaplanadi. Chulg'am- lar almastırılmaytuǵın kapital remontda sınaqlar kólemine qu- yidagilar kiredi:
• transformatorning baki hám kiriwlerindegi moyni ximiyalıq tah- lillash hám sınap kóriw;
• shoxobchalar úzip-jalǵawshısınıń barlıq jaǵdaylarında chul- ǵamlardıń ózgermeytuǵın júzimka qarsılıgın ólshew. Hár túrlı faza - larning qarsılıqları bir-birinen 2 % ten úlken muǵdarǵa parq et- masligi shárt;
• barcha shaqapshalarda transformatordıń transformaciya - lash koefficiyentin ólshew. Ólshew sxema qayta japsar - langanda yamasa shaqapshalardıń úzip-jalǵawshıı alınǵan táǵdirde ámelge asıriladı ;
• yaqin orındaǵı tartiwshı boltlar, yarmo bóreneleri izolatsiya- larining qarsılıgın ólshew hám tartiwshı boltlarning izolatsiya- larini asırılǵan kernew menen sınap kóriw. Izolatsiya qarsılıgınıń ma`nisi normalanmaydi. Onıń usınıs etiletuǵın ma`nisi 10 MQ den kishi emes. Izolatsiyaning qarsılıgı dáslepki ma`nisiniń 50 % ge shekem bolǵan bahaǵa azayıwına ruxsat etiledi.