O’zbekistan respublikasi’ joqari’ ha’m worta arnawli’ ka’siplik bilimlendiriw ministrligi

Sorawlar hám tapsırmalar

• 1000 v ge shekem kernewli elektr apparatlarına texnikalıq xizmet kórsetiw nelerden ibarat?

• Apparatlardıń isten shıǵıwı hám buzılıwlarınıń tiykarǵı sebep- lari bolıp neler esaplanadı?

• Apparatlarǵa texnikalıq xizmet kórsetiwde atqarılıwshı jumıslar quramı hám olardı ámelge asırıw tártibi.

• Apparatlardı kórikten ótkeriw udayı tákirarlanatuǵınlıǵı qanday?

• 1000 v ge shekem kernewli bólistiretuǵın apparatlarda jaylaw - tiriluvchi jumısqa túsiriw hám qorǵaw apparaturalari qanday talap - larga juwap beriwi zárúr?

TEMA: «Basqarıw shıtları hám járdemshi qurılmaların isletiw».

REJE

• 
  Basqarıw shıtlerı hám járdemshi qurılmalar.
  
• 
  Ekilemshi qurılmaların tekseriw hám sınap kóriwdi shólkemlestiriw.
  
• 
  Bloklaw hám jaylaw qurılmaların isletiw
  

Stansiya hám podstansiyalardagi úskenelerdiń islewin basqarıw hám baqlaw ushın basqarıw shitlari qurılıp, olar bas hám jergilikli (blok, agregat, sex) bolıwı múmkin. Basqarıw shitlarida uzgich hám ajıratqıshlardı aralıqtan turıp basqarıw, generator hám sinxron kompensatorlarning jumıs jaǵdayların basqarıw apparatları, qadaǵalaw -ólshew hám signal ásbapları, avarıyalıq signallaw apparatları, baylanıs quralları jıynanadı. Stansiyalardıń bas basqarıw shitlari (BBSH) de stansiya ıssılıq bóleginiń tiykarǵı parametrlerin (basım, temperatura, puw sarpı sıyaqlılardı ) qadaǵalaw etiwshi ásbaplar jaylastırıladı. Ádetde, BBSH stansiya gezekshi injeneriniń jumıs jayı esaplanadı.

Blok tipidagi ıssılıq stansiyalarında BBSHdan tısqarı tur- bogeneratorga tikkeley jaqın orında blok basqarıw shiti da qurılıp, onda bir yamasa eki agregatni baqlaw hám basqarıwdıń texnikalıq quralları ornatıladı.
GESlarda elektr úskenelerin basqarıw BBSH yamasa mashina zalida jaylasıwshı agregat shitlaridan ámelge asıriladı. Elektr stansiyaları hám podstansiyalarining basqarıw shitlari reti kelgendede olar menen qasında rele qorǵaw hám avtomatıka apparatları, belgilengenler etiwshi ásbaplar, ossillograflar hám sh. k. larning paneli jaylastırıladı. Barlıq basqarıw, signallaw hám retlew apparatları, elektr ólshew ásbapları, qorǵaw hám avtomatıka relelari olarǵa jalǵanǵan qadaǵalaw kabellari menen birge ekilemshi apparatlarǵa kiredi. Basqarıw hám rele shitlari panelleri ekilemshi apparat - dıń wazıypası jáne onıń dispetcherlik atınıń kórsetiwshi jazıwlar menen támiyinlenedi. Panellerde ornatılǵan apparatlar atqarıwshı sxemalarǵa muwapıq tárzde markalanadı. Signallaw relelari, sınap kóriw blokları, úziw hám úzip-jalǵaw apparatlarında da olarǵa operativ xızmetker tárepinen xizmet kórsetiwdi qolaylastırıw ushın uyqas jazıwlar menen támiyinlenedi. Ekilemshi apparatlarǵa xizmet kórsetiwde tómendegi qaǵıyda - larga ámel etiledi:
• barcha tazadan montaj etilgen ekilemshi apparatlar jumısqa túsiriliwinen aldın sazlanadı hám asırılǵan kernewde sınap kóriledi. Elektrik baylanısqan ekilemshi shınjırlardıń jerge salıstırǵanda izolatsiyasi 1 minut dawamında 1000 v ózgeriwshen tok kernewin tutıp tura alıwı shárt. Keyingi dáwirlerde sınaqlar úskeneni kapital ońlawda tákirarlanadı ;
• ikkilamchi apparatlar, apparatlar, olardı tutastiruvchi zan- tolǵawlar sozılmalı isletiw tekseriwi hám sınaqlarınan ótkerip turıladı ;
• har bir tutasmadagi apparat izolatsiyasi qarsılıgınıń qıy- mati 1 MQ den kishi bolmaǵan dárejede tutıp turıladı ;
• ishlashda bolǵan ásbaplar, qorǵaw hám avtomatıka relelari jabıq hám plombalangan halda saqlanıwı shárt. Olardı (xarakteris- tikalarini operativ personal úskeneler hám baslanǵısh ıslawısh sxema - sining jumıs jaǵdayına baylanıslı halda ózgertiriwshi relelardan tash- ǵarrı ) ashıwǵa tek releli qorǵaw hám avtomatıka jergilikli xızmeti (RHAMX) jumısshılarına ruxsat etiledi.
RHAMX personali gezekshi personal menen bir qatarda, paneller, pultlar hám ekilemshi apparatlardı sozılmalı kórikten ótkerip turadı ;
• apparaturalar hám panellerdiń fasad tárepin tazalaw jumısların arnawlı oqıtılǵan sipsekeshler gezekshiniń qadaǵalawı astında ámelge asıradı.
Ekilemshi apparatlardı tekseriw hám sınap kóriwdi shólkemlestiriw
Ekilemshi apparatlardı tekseriwdiń maqseti olardıń tex- nik tárepten sazlıǵı hám relelarning xarakteristikaların berilgenine sáykes keliwin anıqlawdan ibarat esaplanadi. Rejeli tekseriwler tolıq hám bólekan tekseriwlerge bólinedi. Olardıń kólemi hám múddetleri ámeldegi jollamalar menen belgilenedi. Ekilemshi apparat - larning islewinde hár qanday isten shıǵıwlar hám buzılıwlar gúzetilgende arnawlı programma tiykarında ámelge asıriluvchi avarıyadan sońǵı tekseriw belgilenedi. Releli qorǵaw hám avtomatıka qurıl - málerin isten shıǵarıw buyırtpa tiykarında rásmiylestirilip, joqarıdaǵı operativ personalning ruxsatı menen ámelge asıriladı. Islerdiń xarakterine baylanıslı halda gezekshi izbe-iz tártipte buyırtpada názerde tutılǵan islerdi atqaradı hám jumıs jayın tayın - laydi: ústpe-úst qoyıw arqalı ekilemshi apparattı isten to'x- tatadi; panellerge islerdi orınlawǵa ruxsat etiwshi plakatlarni osadi; qońsılas panellerdi old hám arqa táreplerine tosınarlı jaqınlasıw - dıń aldın alıw ushın tıǵız gezlemeden jasalǵan perdeler osadi. Sonnan keyin gezekshi jol-joba ótkeredi hám jumısqa ruxsat etedi. Ekilemshi apparatlarda jumıslar ótkeriwshiler, kabellar, qısqıshlar markalanǵan atqarıwshı sxemalar boyınsha ámelge asıriladı. Orınlanǵan jumıslar, relelarning xarakteristikalaridagi ózgerisler hám apparatlardı jumısqa túsiriwge tayınlıǵı haqqında jurnalǵa jazıladı. Gezekshi jazıw menen tanısıp, jumıs jayın onda úzilgen hám izolatsiyalangan ótker- gichlarning joq ekenligi, rubilniklar, sınap kóriw bloklarınıń qaqpaqları, úzetuǵın apparatlar, signallaw lampaları hám sh. k. larning jaǵdaylarına itibar berip, názerden keshiredi. Qanday da normalsız jaǵdaylar ámeldegi bolmaǵan táǵdirde ekilemshi apparat iske túsiriledi.
Bloklaw hám jaylew apparatların isletiw
Bloklaw. Tok astındaǵı ajıratqıshlar ústinde qátelik sebepli ámel- larni orınlaw avarıya hám úzip-jalǵawlarda qatnasuvshı personal ushın baxtsız hádiyselerge alıp keledi. Nadurıs ámeller atqarılı - shining aldın alıw ushın TQlarda bir tárepden uzgichlar hám ajıratqıshlar, ekinshi tárepden ajıratqıshlar hám jaylagichning pıshaqları arasında bloklaw apparatları ornatıladı.
Bloklawdıń bir neshe sistemaları qollanıladı : tikkeley mexa- nik, qulfli mexanik, elektromexanik, elektr magnitik hám elektrik.
Tikkeley mexanik bloklaw — bul richagli bloklaw bolıp tabıladı. Ol, mısalı, YTQning yacheykalarida qollanilib, uzgichning jalǵanǵan jaǵdayında aravachaning shkaf ishinde jılısıwına tosqınlıq etedi.
Qulfli mexanik bloklaw bir yamasa eki shinalar sistemasına iye bolǵan TQlarda qollanıladı. Bunday bloklawda uzgich hám ajıratqıshlardıń yuritmalari bir giltga iye bolǵan qulıplar járdeminde qulflanadi. Gilt jalǵanǵan uzgichning qulfida jaylasqan bolıp, fa- qat uzgichning úzilgen jaǵdayında shıǵarılıwı múmkin. Uzgichning úzilgen jaǵdayında bul gilt shıǵarıp alınıp, ol járdeminde barlıq liniya hám shina ajıratqıshlarınıń qulıpları ashılıwı hám olar úzilisi múmkin.
Elektromexanik bloklaw qulfli mexanik bloklawdan usınıń menen parıq etediki, úzgishlerding elektromexanik qulıpları olardı basqarıw shınjırları menen elektr baylanısqa iye boladı hám olar uzgichning yuritmasida emes, bálki basqarıw shitida ornatıladı. Uzgich basqarıw gilti járdeminde úzilgende qulfdagi elektr magnittıń chulg'amiga kernew beriledi; elektr magnittıń ózegi tartıladı hám tek sondaǵana gilt qulfdan shıǵarıp alınıwı múmkin. Ajıratqıshlar menen ámelge asırı - luvchi ámellerdiń zárúrli ket- má-ketligiga qulıplar daǵı giltlerdi almastırıw arqalı eriwiladi.