O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus

Epizootologik ma’lumotlar. Bronxiomikoz qo‘zg‘atuvchisi tabiatda keng tarqalgan. Biroq bu kasallikning epizootiya va en- zootiya ko‘rinishi tabiiy suv havzalarida qayd qilinmaydi. Kasal-
lik, asosan, sun’iy suv havzalarida urchitilayotgan baliqlar orasida kelib chiqadi, agarda bunday suv havzalarida qo‘zg‘a- tuvchining rivojlanishi uchun qulay sharoit mavjud bo‘lsa, bular, birinchidan, hovuz va suv havzalari antisanitariya holatida va veterinariya-sanitariya madaniyati juda ham past darajada bo‘l- ganida kelib chiqadi.
Kasallikning epizootiya va enzootiya ko‘rinishi yozda, suv- ning harorati +22+25 °C bo‘lganida kuzatiladi. Kasallikka zo- g‘orabaliq, sazan va ularning gibridlari, tovonbaliq, qushbaliq, lin va cho‘rtanbaliqlar moyil. Yuqorida ko‘rsatilgan baliqlarning barcha yoshdagilari kasallikka moyil, biroq 1—2 yoshdagilari ko‘proq zararlanadi. Kasallik ularda og‘ir ko‘rinishda kechib, o‘lim 46—71% ni tashkil qiladi. Infeksiyaning asosiy manbayi — bu kasal baliqlar, kasallikdan o‘lgan baliqlarning jasadlari va parazit tashuvchi baliqlardir. Zararlanish hovuzdagi balchiqlar orqali amalga oshadi. Bir suv havzalaridan ikkinchisiga qo‘zg‘atuvchilar kasal baliqlar orqali yoki kasallanib sog‘aygan baliqlar orqali, yoinki nosog‘lom xo‘jaliklarning suvlari orqali tarqaladi. Kasal- likning kelib chiqishi va avj olishiga baliqlarni to‘yimsiz oziqalar bilan oziqlantirish, suv oqimining pastligi, suv kamligi va suv havzalarining haddan tashqari organik moddalar bilan iflos- langanligi ham ancha yordam beradi.
Kasallikning klinik belgilari. Kasallik juda ham og‘ir kechadi.
Kasallikning epizootik ko‘rinishi ko‘proq yozda kuzatilib, tashqi muhitning haroratiga bog‘liq holda 5—12 kun davom etadi, ya’ni o‘tkir oqimi namoyon bo‘ladi. Kasallikning boshida Branchiomyces sanguinis zamburug‘i jabra bo‘lmalarining qon tomirlariga kirib olganida nuqtasimon qon quyilishlar kuzatiladi, so‘ngra zam- burug‘ning giflari jabra qon tomirining ichida o‘sishi oqibatida uning to‘lishi (parazitar emboliya) va qon aylanishning buzili- shiga olib keladi, natijada jabra to‘qimasi ayrim qismlarining qon bilan ta’minlanishi yomonlashadi, oqarib qoladi. Ayrim qismlari esa o‘ladi (nobud bo‘ladi) va jabraning burchaklari notekis bo‘lib qoladi. Jabraning boshqa qismlari qonning qon tomirlarda yig‘ilib qolishi oqibatida ko‘kimtir tusga kirib oladi.
Kasal baliqlar oziqa qabul qilmaydi, tashqi muhit taassurot- lariga javob qaytarilishi keskin pasayadi yoki umuman javob qaytarmaydi, suvning yuzasiga suzib chiqadi, biroq havoni qabul qilmaydi, bunda baliqlarni qo‘l bilan ushlash juda ham oson. Kuchli zararlangan baliqlar yonboshiga yotib, shu holatda no- bud bo‘ladi. Chiqim 50—70% ga yetadi. O‘lmay qolgan baliqlarda esa kasallik yarim o‘tkir yoki surunkali oqimga o‘tib oladi. Kasal- lanib sog‘aygan baliqlarning jabrasi xuddi yeyilganga o‘xshaydi. Uning tiklanishi yillab davom etadi.
Patogenezi. Zamburug‘ning o‘sgan giflari qon tomir ichini berkitadi, natijada to‘qimalarning qon bilan ta’minlanishi va kis- lorod almashinuvi buziladi, nekrozga uchragan jabra to‘qima- lari yemiriladi va ikkilamchi saprofit mikroblar va zamburug‘lar- ning rivojlanishi uchun qulay sharoit tug‘iladi. Zamburug‘ning giflari barcha ichki parenximatoz organlarda, jumladan, qon hosil qiluvchi organlarning qon tomiriga kirib olib o‘sishi oqibatida kasallikning kechishi yana ham avj olib, baliqlarning nobud bo‘- lishiga olib keladi.