O’zbek tilidan ma’ruzalar to’plami 1- qism

Tovushlar tabiiy va inson tovushlariga bo‘linadi. Tabiatdagi insondan tashqarida paydo bo‘lgan barcha tovushlar tabiiy tovushlar sanaladi.
Nutqimizni bo‘laklarga ajratadigan bo‘lsak, uning oxirgi bo‘linish nuqtasi tovushlar bo‘ladi. Masalan, O‘zbekiston — jannatmakon o‘lka jumlasi O‘zbekiston, jannatmakon, o‘lka so‘zlariga, bu so‘zlar, o‘z navbatida, O‘z-be-kis-ton, jan-nat-ma-kon, o‘l-ka bo‘g‘inlariga, bo‘g‘inlar esa o‘-z-b-e-k-i-s-t-o-n j-a-n-n-a-t-m-a-k-o-n o‘-l-k-a singari tovushlarga bo‘linadi. Bo‘linishning oxirgi nuqtasi bo‘lgan, boshqa mayda bo‘laklarga bo‘lish mumkin bo‘lmagan nutq bo‘lagi (akustik-artikulatsion birlik) tovush hisoblanadi va u bilan bog‘liq hodisalar tilshunoslikning fonetika bo‘limida o‘rganiladi.
Tovush deb- Real tallaffuz qilinganda, boshqa mayda bo‘laklarga bo‘lish mumkin bo‘lmagan nutq bo‘lagi .
Nutq a’zolari
1. O’pka 2. Tog’aylar 3. Bo’giz 4. Un paychalari 5. Og’iz bo’shlig’I 6. Tish 7. Til 8. Tanglay 9. Lab 10. Burun
Eng faol nutq a’zolari: un paychalari, lab, til
Undoshlarni hosil qiluvchi eng faol nutq a’zolari: til, bo’g’iz bo’shlig’I, og’iz bo’shlig’i
Tovushlar tasnifi

Unli tovush 6 ta	Undosh tovush 24 ta
O’pkadan chiqayotgan havo oqimi hech qanday to’siqqa uchramaydi	O’pkadan chiqayotgan havo oqimi biror to’siqqa uchraydi
Cho’zib aytish mumkin. O…o…oo.., a…a..a	Cho’zib aytish mumkin emas
Bo’g’in hosil qiladi	Bo’g’in hosil qilmaydi
Urg’u tushadi	Urg’u tushmaydi
Musiqiy ohangdorlik kuchli	Musiqiy ohangdorlik yo’q
Tovush paychalari albatta titraydi	Tovush paychalari tirashi ham, titramasligi ham mukin.