O’zbek tilidan ma’ruzalar to’plami 1- qism

O’zbek yozuvlar tarixi
Inson nutqi ikki xil ko‘rinishga ega bo‘ladi: og‘zaki va yozma. Yozma nutq og‘zaki nutqni maxsus belgilar tizimi yordamida ifodalash demakdir. Og‘zaki nutqda tovushlardan, yozma nutqda esa harflardan foydalanamiz. Yozma nutq yozuvning kelib chiqishi va uning tarixi bilan chambarchas bog‘liqdir.
Boshqa xalqlar qatori o‘zbek xalqi ham o‘tmishda bir qancha yozuv turlaridan foydalangan. Avesto, urxun-enasoy, sug‘d, xorazm, uyg‘ur yozuvlari shular jumlasidandir. Bu yozuvlarda xalqimizning tarixi, urf-odatlari, madaniyati va san’atiga aloqador bo‘lgan qimmatli ma’lumotlar saqlanib qolgan.
O‘zbek xalqi 1930-yilga qadar bir necha yuz yillar davomida arab grafikasiga asoslangan turkiy yozuvdan foydalanib kelgan. Abu Ali ibn Sinoning tabobatga doir bebaho asarlari, Abu Rayhon Beruniy, Muhammad al-Xorazmiy, Ulug‘bek, Forobiy singari buyuk olimlarimizning ilmiy musho­hadalari, Lutfiy, Navoiy, Bobur, Mashrab, Furqat, Cho‘lpon-u Fitratlarning aql bovar qilmas go‘zal satrlari aynan ana shu yozuvda bitilgan.
1930-yildan to 1940-yilga qadar xalqimiz lotin yozuvidan foydalandi. 1940-yilning may oyidan boshlab esa rus grafikasiga asoslangan o‘zbek yozuvi amalda tatbiq etildi.
Mustaqillik barcha sohalarda bo‘lgani singari yozuv borasida ham milliy davlatchilik siyosatini yurgizish imkoniyatlarini yaratdi.
1993-yilning 2-sentabr kuni O‘zbekiston Respublikasining «Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risida»gi Qonuni qabul qilindi.
1995-yilning 6-may kuni O‘zbekiston Respublikasining «Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risida»gi Qonunga o‘zgartirishlar kiritish haqida»gi Qonuni e’lon qilindi.
Xulosa
1. VIII asrdan-1929 yilgacha (1930) arab yozuvi
2. 1930 -1940 yil may lotin yozuvi
3. 1940-1993 yil krill yozuv
4. 1993- to hozirgacha lotin yozuviga asoslangan.
D a v l a t q o n u n l a r i
1. 1989- yil 21-oktabr “O’zbek tiliga davlat til maqomi berish” to’g’risidagi Qonun. (24 modda)
2. 1995 yil 21 – dekabr “O’zbek tiliga davlat til maqomi berish” to’g’risidagi Qonunga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish. Qonunning 2-, 4-, 6-, 10-, 14-moddalarida boshqa millat vakillari tillarining amal qilishi himoya qilinadi.
3. 1993 yil 2- sentabr “Lotin yozuviga asoslanga o’zbek alifbosini joriy etish” to’g’risidagi Qonun (31 ta harf, 1 ta tutuq belgisi)
4. 1995 yil 5-6 may “Lotin yozuviga asoslanga o’zbek alifbosini joriy etish” to’g’risidagi Qonunga o’zgartirish (29 ta harf, 1 ta tutuq belgisi)
5. 1995 yil 24 –avgust “O’zbek tilining imlo qoidalari” to’g’risidagi Qonun. (82 band)