O’zbek tili va adabiyotini o’qitish fakultetining 210-guruh talabasi Xurramov Abdug’anining ‘’O’zbek tilida so’z yasash qoliplari’’ mavzusida yozilgan kurs ishi

Mashq. O‘qing, murakkab fe’llarni topib, tarkibini izohlang.
1.Nigora uning hijolat chekayotganini sezib, dalda berishga
harakat qildi (O.Y.) 2. Kumushbibi sakrab Pirmatning yuziga qaradi va uzoq tin olib qo‘ydi. (A.Qod.) 3. Qalandar bu tashvishli o‘ylar bilan bo‘lib, tun yarmidan oshganicha mijja qoqmay o‘tirdi. (O.Y.) 4. U o‘tirgandan keyin yo‘g‘on gavdali keng yelkali qorachadan kelgan bir yigit so‘z so‘radi. zal g‘ovur bo‘lib ketdi. Ko‘pchilik unga so‘z berilishini talab qilar, rais esa bosh tortar edi. Oldingi safda o‘tirganlardan biri turib, masalani e’tirozga o‘rin qolmaydigan tarzda hal qilish va’dasi bilan so‘z oldi, bir oz xolis so‘zlab turib so‘z berilmagan yigitni do‘pposlab ketdi. (A.Q.) 5. O‘qish suvli jo‘shqin Burasoy O‘sh qal’asining tosh yotqizilgan poydevoriga bosh urib, ko‘pirib o‘tadi. (P.Q.) 6. Mana yor-do‘stlarining yuziga qarolmay qoldi. Uy ostonasidan hatlab ko‘chaga chiqolmay qoldi. Nega, nima uchun?(S.A.) 7. Guzardagi bitta-yu bitta sadaqayrag‘ochning qalin, baqaloq shoxlari tashlab turgan soya ham suvdan chiqarilgan laqqabaliqlar singari nafaslari bo‘g‘ilib, o‘tirgan a’yonlar joniga orom berolmay qoldi.(M.I.) 8. Shaharga shom qorong‘isida kirib borishdi.(T.Mal.) 9. Aziza yurak qopqasini keng ochmas, “shoshgan qoqiladi” degandek qiya turardi, xolos. Bundan uning uzoqni
ko‘zlaganligi, o‘z baxtining hech qayoqqa qochib ketmasligiga ishonganligi ko‘rinib turardi. (Sh.) 10. - Kutilmagan bir baxt dedi va o‘zining otidek bir narsaning tovushi kabi kulib yubordi.(A.Qod.) 11. Osmon bilan o‘pishgan cho‘qqilarning oppoq qori quyosh tig‘ida yaltirab turardi.(Sh.R.)

3.2. Qo‘shma otlar va ularning imlosi
Qo‘shma ot qismlari orasida quyidagi sintaktik munosabatlarning yo‘qolishi natijasida hosil bo‘ladi:
1. Aniqlovchi+aniqlanmish: bilaguzuk, achchiqtosh, oshqozon,
toshko‘mir, bedapoya, so‘z boshi, Beshariq, Kattaqo‘rg‘on.
2. Ega+kesim: Soykeldi, Qoryog‘di.
3. To‘ldiruvchi+kesim: dunyoqarash, kungaboqar, muzyorar,
otboqar, ish tashlash.