O’zbekiston Respublikasqishloq Xo’jaligi Vazirligi

O’zbekiston Respublikasqishloq Xo’jaligi Vazirligi
Qoraqalpoqiston QISHLOQ XO’JALIGI VA AGROTEXNALOGIYALAR INSTITUTI

Fakultet

Mutaxasislig

O’zbek tilini sohada qo’llanilishi fanidan

Mustaqil ish

To’ldiruvchi:

Qabul qilgan:

NUKUS-2022

Reja
1. Qo‘shib yozish qoidalari.
2. Ajratib yozish qoidalari.
3. Chiziqcha bilan yozish qoidalari.
4. Bosh harflar imlosi.
5. Ko’chirish qoidalari.

Mavzu: O’zbek adabiy tilida qo’shib yozish va ajratib yozish imlosi:

Tayanch so’z va iboralar: imlo qoidalari, qo’shib yozish, qo’shma otlar imlosi, qo’shma sifatlar imlosi, qo’shma olmoshlar imlosi, qo’shma ravishlar imlosi, qisqartma so’zlar imlosi.


Qo‘shma so‘zlarning quyidagi turlari qo‘shib yoziladi:

Bir tushunchani ifodalovchi va bir bosh urg‘u bilan aytiladigan qo‘shma otlar va qo‘shma sifatlar: kutubxona, tabriknoma, jo‘xoripoya, xushsurat, ilhombaxsh, kamgap, ulug‘sifat, izzattalab, gultojixo‘roz, oqqush, achchiqtosh kabi. Shuningdek, qaratuvchi birikmaning (olmaning qoqisi - olmaqoqi) bir so‘zga aylanishi bilan yuzaga kelgan qo‘shma otlar qoshib yoziladi, masalan: otquloq, sheryurak, devqomat, kirsovun, nosqovoq, belbog‘, cho‘lyalpiz, so‘zboshi, yurtboshi, makkajo‘xori kabi;

-r, -ar, -mas qo‘shimchasi bilan yasalgan qo‘shma so‘zlar qo‘shib yoziladi: o‘rinbosar, buzoqboqar, ertapishar, ishyoqma, beshiktervatar, izquvar, ko‘ngilochar, erksevar kabi.

Ikkinchi qismi turdosh otlardan bo‘lgan geografik joy nomlari: Yangiyo‘l, Uchquduq, Oqsaroy, Beshariq, Zafarobod kabi. Lekin ikkinchi qismi atoqli ot bo‘lgan joy nomlari ajratib yoziladi: Markaziy Osiyo, O‘rta Chirchiq, Ko‘hna Urganch kabi;

Xona, noma, poya, bop, ham, baxsh, kam, umum, rang, mijoz, sifat, talab kabi so‘zlar yordamida yasalgan qo‘shma so‘zlar qo‘shib yoziladi: oshxona, tabriknoma, bedapoya, hammabop, xushbichim, hamshahar, qo‘ymijoz, maymunsifat, kamhosil, umumdavlat, bug‘doyrang va h.k.
Narsani boshqa bir narsaga qiyoslash orqali hosil qilingan qo‘shma otlar va sifatlar qo‘shib yoziladi: toshbaqa, oybolta , qo‘yko‘z, sherdil, otquloq singari.
Narsaning rangi, mazasi, nima uchun mo‘ljallanganligi kabi ma’nolarni bildiruvchi qo‘shma so‘zlar qo‘shib yoziladi: ko‘ksulton, oqbosh, achchiqtosh, ko‘zoynak, suvilon kabi.
Son bilan otning birikuvidan hosil bo‘lgan turdosh qo‘shma otlar: qirqquloq, sakkizoyoq, mingoyoq kabi;
Rus tilidan aynan o‘zlashtirilgan yoki so‘zma-so‘z tarjima qilish yo‘li bilan hosil qilingan qo‘shma so‘zlar: kinoteatr, radiostansiya, elektrotexnika, fotoapparat, bayramoldi, teleshou kabi.

So‘zlarning o‘zaro birikuvi natijasida qo‘shma so‘zlar hosil bo‘ladi. Ular imlo qoidalariga ko‘ra qo‘shib, ajratib yoki chiziqcha bilan yoziladi.