O`zbek tili va adabiyoti kafedrasi аrеаl lingvistikа fanidan mаgistrаturа 1-kurs uchun

Areal lingvistik (umumareal) tamoyil – lingvistik kartalarni tuzish tamoyili(prinsipi) bo‘lib, dialektologik tamoyildan farqli ravishda tilning barcha sathlarini qamrab oladi.


Areal lingvistik karta – lingvogeografik tadqiqot usulining asosiy nuqtasidir. Lingvistik kartalar 2 xil metodga asoslanib tuziladi: 1. Lingvistik strukturani tadqiq qilish metodi. 2. Til landshaftini o‘rganish metodi.


Artikulatsiya – lotincha “articulo” – a’zolarga ajrataman so‘zidan olingan bo‘lib, fonetikada muayyan nutq tovushlarining talaffuzida ayrim nutq a’zolarining ishlatilish darajasini anglatadi.
Bilingvizm – ikki tillilik ma’nosini anglatadi. Lotincha “bi” – ikki va “lingua” – til so‘zlaridan olingan. Areal lingvistikada ikki til izoglossalarining baravar uchrashi.


Boshlang‘ich karta – tablitsa materiallari joylashtirilgan tayanch karta.
Dastur-so‘roqlik – muayyan arealdagi til tarixi, dialektlar tarixi va shu til va shevalar egasi bo‘lgan xalq tarixiga aloqador lingvistik materiallar to‘plash uchun tuziladigan savollarning dasturlashtirilgan to‘plami.
Dialekt – o‘zbek tilshunosligida “sheva” atamasiga mos keladi, “dialekt” xalqaro atama bo‘lib, lotincha “dialektos” so‘zidan olingan “mahalliy til” degan ma’noni bildiradi.


Diglossiya – lotincha “di” – ikki va “glotta” – til so‘zlaridan olingan. Bir tilning ikki yoki undan ortiq ko‘rinishlari. Biror hududdagi ikki tilga oid izoglossalarning baravar qo‘llanishini ham diglossiya atamasi ifodalaydi. Bu o‘rinda “bilingvizm”ning bir shakli.


Diaxron tavsiflash – tillarni yoki dialektlarning lingvistik xususiyatlarini tarixiy nuqtayi nazardan tavsiflash.


Dialektologik tamoyil – lingvistik kartalarni tuzish tamoyili(prinsipi) bo‘lib, areal lingvistik tamoyildan farqli ravishda faqat dialektlarni o‘rganishni qamrab oladi.


Diftong – lotincha “di” – ikki karra, “phtongos” – ovoz, tovush so‘zlaridan yasalgan. Ikki tovushdan tarkib topgan unli bir bo‘g‘inda kelishi. Shunga ko‘ra bir tovushga yaxlitlanuvchi unli.