O`zbek tili va adabiyoti kafedrasi аrеаl lingvistikа fanidan mаgistrаturа 1-kurs uchun

Dialektal atlaslar – Areal kartalarning albom shaklidagi sistemali to‘plami – dialektologik (yoki areal) atlas deyiladi. Areal atlas asosida qilingan xulosalar undagi alohida kartalarning darajasidan va ularning o‘zaro uzviy bog‘lanishidan kelib chiqadi.


Dialektal bo‘linish – muayyan hududning dialektlari (shevalari) xususiyatlariga ko‘ra bo‘linishi.


Etimologik ekskurs – lingvistik hodisalarning paydo bo‘lishi, kelib chiqishi yuzasidan tekshirish.


Eksperimental fonetika –nutq tovushlarini maxsus asboblar yordamida o‘rganadigan soha.


Ekstensoinal takson – rang-barang lingvistik hodisalarning muayyan areal tizimda mavjudligi. Masalan, o‘zbek tilli massivni ekstensional takson sifatida quyidagi belgilar xarakterlaydi: massivning areal rang-barangligi; massivning areal tartiblanishi; massivning murakkabligi; massivning sistemligi; massivning butunligi; massivdagi lingvoareal jarayonlarning zamon sathida tartiblanishi.


Fetish – Aleal lingvistikada so‘zsiz tan olinadigan eng daltlabki lisoniy hodisalar tushuniladi. Masalan, ma’lum arealda mavjud eng dastlabki izoglossalar.
Fonetik izoglossa – turli sheva va lahjalar uchun umumiylik kasb etuvchi tovushlar (fonemalar)ning qo‘llanish areallari nazarda tutiladi. Masalan, “j” lashish hodisasi faqat qipchoq lahjalaridagina mavjud bo‘lmasdan, qorluq lahjasining ham muayyan hududlarida, xususan, Qashqadaryo, Surxondaryo lingvistik areallarida ham kuzatiladi. Mazkur hodisani (ya’ni “j” lashishni) o‘sha areallarning izofonemasi yoki fonetik izoglossasi deb hisoblash mumkin.


Fonetik tamoyil – fonetik (prinsip) tamoyil areal lingvistikada dialektal leksemalarning tovush tizimiga asosan yozilish tamoyili.


Fonematik tamoyil –faqat fonemalarnigina hisobga olishga asoslangan tamoyil.


Fonetik shakllar – dialektal birliklarning turli xil, bir-biriga yaqin fonetik ko‘rinishlari. Masalan, ko‘z//go‘z; bog‘a//boqqa va boshq.