O`zbek tili va adabiyoti kafedrasi аrеаl lingvistikа fanidan mаgistrаturа 1-kurs uchun

Grafik tamoyil – areal lingvistikada izoglossaning qaysi xalq tili va grafikasidan olingan bo‘lsa, o‘sha grafik shaklni saqlab qolish tamoyili.


Grammatik shakllar – areal lingvistikada morfologik izoglossalarni anglatadi. Masalan, dialektal affikslarning turli variantlari.


Hind-yevropa tillari – Dunyodagi tillar kelib chiqishi, qarindoshligi, lug‘aviy va grammatik jihatdan yaqinligiga qarab bir necha til oilalariga bo‘linadi. Yer yuzida 20ga yaqin til oilasi bor. Til oilalari bobo til nomi bilan ataladi. Til oilalari o‘z navbatida til turkumlariga bo‘linadi. Shulardan biri hind-yevropa tillari oilasi bo‘lib, bu oilaga hind, eron, slavyan, boltiq, german, roman, kelt, anatoliy va tohar turkumlari kiradi.


Izoleksa – izoleksema


Izomorfema – Izomorfemalar sifatida areal lingvistikada, asosan, dilaektal leksemalar tarkibida mavjud bo‘lgan morfemalarning (affiks morfemalarning), shuningdek, turli so‘z turkumlariga oid xususiyatlarning tarqalish areallaridagi umumiyliklar va tillarda o‘xshash holatda tarqalish areali tushuniladi.


Izofona – turli sheva va lahjalar uchun umumiylik kasb etuvchi tovushlar (fonemalar)ning qo‘llanish areallari nazarda tutiladi. Masalan, “j” lashish hodisasi faqat qipchoq lahjalaridagina mavjud bo‘lmasdan, qorluq lahjasining ham muayyan hududlarida, xususan, Qashqadaryo, Surxondaryo lingvistik areallarida ham kuzatiladi.


Izoglossa – Izoglossa termini grek tilidan olingan bo‘lib, “isoglosse” isos – “tekislik, maydon” va glosse – “nutq, til” ma’nolaridagi so‘zlar birikuvidan hosil bo‘lgan. Mos hodisalarning u yoki bu a’zosi, bo‘lagi tarqalgan eng chet nuqtalarni tutashtiruvchi atlas kartasidagi chiziq(liniya) izoglossa deyiladi. Har xil sheva va lahjalardagi uchraydigan bir xil til hodisalari (birliklari) izoglossa sifatida kartalashtiriladi.