Mavzu: “Areal lingvistika”ning tadqiqot olib borish usullari”



Download 6,46 Kb.
bet1/2
Sana27.03.2022
Hajmi6,46 Kb.
#513119
  1   2
Bog'liq
Mavzu “Areal lingvistika”ning tadqiqot olib borish usullari”-fayllar.org


Mavzu: “Areal lingvistika”ning tadqiqot olib borish usullari”

AREAL LINGVISTIKA



TAQDIMOTI

Mavzu: “Areal lingvistika”ning tadqiqot olib borish usullari”

Reja:


  • 1. Sinxron va diaxron tavsiflash metodologiyalari

  • 2. Areal atlaslar haqida


.

Sinxron tavsiflash
“Areal lingvistika” fani tomonidan amalga oshiriladigan areal tadqiqotlar natijalari lingvistik hamda dialektologik atlaslarda namoyon bo‘ladi. “Areal lingvistika”da amalga oshirilayotgan tekshirish obyekti haqidagi xulosalarda ikki xil tavsiflash usuli alohida ajralib turadi:


.

Diaxron

tavsiflash.

Sinxron tavsiflash muayyan xronologik voqelikda dialektlararo aloqalar va areal mutanosiblik asosida belgilanadi. A.T.Xrolenkoning ta’kidlashicha, sinxron aspektda tavsiflash dialektografiyada, ya’ni, hududiy dialektlarning zamonaviy-sinxron holatini kartalashtirish jarayonida yuzaga chiqadi.

Areal lingvistika” fanining diaxron tavsiflash metodologiyasi tillar areallarining tarixiy ko‘rinishlarini o'rganish bilan shug‘ullanadi.



Diaxron tavsiflash esa, tillarning tarmoqlarga boiinishining qadimgi holatlarini, shu bilan birga dialektlararo birlashish yuz berish holatlari areallarini yuzaga chiqarishga yo‘naltiriladi.

Xususan, hududiy jihatdan

yaqin boigan tillar,

sheva va dialektlaming o'zaro munosabati, bir-biriga ta’sinning tarixiy voqeliklari asosida bahs yuritadi

Shu bilan birga tillar va shevalarning paydo boiishi, ularning tarqalishi va bunga sabab bo‘ladigan tarixiy, iqtisodiy, siyosiy, etnografik va madaniy omillar ham diaxron tavsiflash metodologiyasi asosida xulosalanadi.

Diaxron aspektda areal o'rganish nafaqat tillar va ulai oilalarining qarindoshligi masalasini organadi. balki muayyan til va shevaning yuzaga kelishida va shakllanishida qarindosh boimagan tillar bilan ro‘y bergan tarixiy aloqalarga ham munosabat bildiradi.
V.Desnitskaya o'zining “Areal lingvistikaning metodologiyasiga doir” deb nomlangan maqolasida: “tirik tillaming lingvistik kartalashtirilishi orqaligina ularning areallarini o‘rganishda maksimal aniqlikka erishish mumkin”, - deya ta’kidlaydi. Aynan shuning uchun ham, tillar va dialektlarni areal o‘rganish ishi lingvogeografik metodlar orqali o'zining yuksak darajadagi taraqqiyotiga erisha oladi.
Maxsus dastur-so‘roqlik asosida tayyorlangan, ma’lum til yoki shevalarga xos xarakterli xususiyatlarning tarqalish ehegarasini aks ettiruvchi areal kartalarning albom shaklidagi sistemali to‘plami - areal (yoki dialektologik) atlas deyiladi.
Areal yoki dialektologik atlas - piktografik yoki umumlashtiruvchi xarakterdagi kartalarni chog‘ishtirish sistemasi boiib, uning yig'indisi tilning territoriyaga tarqalish modelini yoki uning biror bo'lagini shakllantiradi.
Areal atlas asosida qilingan xulosalar undagi alohida kartalarning darajasidan va ularning o‘zaro uzviy bog'lanishidan kelib chiqadi.
Areal atlas o zida ma’lum tilning hamma aspekti bo‘yicha material mavjud bo‘lishi bilan shu tilning nazariy va amaliy fonetikasi, grammatikasi va leksikologiyasi taraqqiyotini chuqur o'rganish uchun imkoniyat yaratadi. Areal atlas kartalari 2 xil tamoyilga asoslanib tuzilishi mumkin:
Dialektologik tamoyil.
Areal lingvistik (umumareal) tamoyil. Karta tuzishdagi umumareal va dialektologik tamoyil hamma atlaslarda barobar saqlanadi, ularning o‘zaro munosabati dastlab material tanlashda ham, kartalashtirishni amalga oshirishda ham asosiy o‘rin tutadi. Shunga qaramay, areal va dialektologik atlaslar o'zinmg ko'pchilik belgilari bilan bir-biridan farqlanadi. Farqlar dastlab anketalashtirish darajasidan boshlanadi.
Areal atlas uchun material keng ko‘lamdagi savollar majmuasi asosida to‘plansa, dialektologik atlas materiali uchun ma’lum dialektal xususiyatlarni modellashtimvchi dastur asos boiadi. Bunday dasturning har bir punkti alohida mavzu uchun mustaqil so'roqlikni tashkil etadi. Masalan: Areal kartaning har bir so‘z uchun savolga javob tariqasida tuzilishi uning dialektal ayirmaliklar tarqalishini aniqlaydigan dialektologik kartadan farqini ko‘rsatadi.


Download 6,46 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish