O„zbek tili va adabiyoti fakulteti “Himoyaga tavsiya etilsin” Fakulteti dekani

7. Kiyim choki nomlari: 
Kiyimning chok solingan qismini 
kiyim choki 
deyiladi. XI asr yozma 
manbalarida 
chok 
so‗zi o‗rnida jik (III, 32), 
sachu
– to‗n, ro‗mol va shu 
kabilarning hoshiyasi, shokildasi (III, 238). 
Navoiy tilida turkiy so‗z 
yig // yik
bilan bir qatorda chok so‗zi ham keng 
qo‗llangan: 
Ko„nglakim choking tikarga mayil qildim ey rafiq, 
17
М. Солих. Шайбонийнома. 
18
В.В. Радлов. Опыт словаря тюркских наречий. СПБ. Т.I-1893, Т. II-1899, Т.III-1900, Т.IV-1905. 
19
Турецко-русский словарь. М., 1977. 
20
Азербайджанско-русский словарь. М., 1962 
21
Ю.А. Шибаева. Одежда хакасов. 1959. 

---

20 
Bilmading go„yoki ko„nglak ichra ko„ksum choki
bor.
(Navoiy, X.M, 99) 
Boshqa turkiy tillarda 
yig
(chok) so‗zi ayrim fonetik variantlarda uchraydi. 
Chunonchi, qirg‗iz tilida 
lik
– shov: 
koynak lir
– ko‗ylak choki (qirg‗.-rus, -
254)
22
; uyg‗ur tilida 
chek
(uyg‗.-rus, -390), xakas tilida 
cheek
(xakassko-rus, -
315)
23
. 
Chok kiyimning qaysi yeriga tushishi, tikilish usuliga ko‗ra turlicha 
nomlanadi: yon choki, yelka, orqa chok, qo‗ltiq choki va hokazo. 
Tikuvchilik terminologiyasida chok so‗zining varianti 
bahya
dir. O‗zbek 
shevalarida 
bahya
(Toshkent, Xorazm), 
lavak bahya
(Farg‗ona, Andijon), 
bahiyya 
(Qashqadaryo, Surxondaryo) shakllarida uchraydi. 
Rus tilida 
chok
va 
bahya
so‗zi o‗rnida bir so‗z – 
shov
so‗zi qo‗llanadi. 
O‗zbek tikuvchilari nutqida ham chok va bahya ko‗pincha farqlanmaydi. 
Bahya va chok so‗zlari sinonim bo‗lsa-da, ularning qo‗llanishiga ko‗ra 
o‗ziga xos tomonlari bor. Masalan, burma ustidan vaqtinchalik bosib tikishni 
bahyalab tikish, bahyalab qo‗ymoq, bahyalamoq deyiladi. Lekin choklash, 
choklamoq, choklab qo‗ymoq deyilganda doimiy chok nazarda tutiladi. 
Do‗ppido‗zlikda ham ko‗pincha bahya so‗zi qo‗llanadi. Bahya tikiladigan 
buyumning xarakteriga qarab igna urish bilan iroqi do‗ppi tepchigining bahyasi 
o‗rtasida farq bor. Chust do‗ppining bahyasi juda mayda, nozik bo‗ladi. 
Kosiblar nutqida oyoq kiyim qismlarining tikib biriktirilgan joyida chokning 
ikki qirg‗og‗i bo‗ylab bezak uchun tushiriladigan yo‗rmani ham bahya deyiladi.