|
Qadimgi Xorazm davlati. Qadimgi Xorazm haqidagi yozma va arxeologik ma"lumotlar,
hududiy chegaralari masalalari. Eng kadimgi davlatlardan biri Kadimgi Xorazm. Ilk davlatchilik
masatasida juda kuplab ilmiy bachcdar bklib uitan bulishiga karamay, bu masala xanuz uzechimini topgan
deb xisoblanmaydi. Xususan, «Kata Xorazm» yozma manbalarda «Avesto»da Xorazm kadimgi Bexistun
tilida Xvarazmish, Kadimgi YUnon-rim tilida Xorasmiya deb nomlagan.Kadimgi Xorazm davlatining
xakida arxeologik ma'lumotiga kura mil.avv. 1X-V7JI aerlar Xorazm madaniyati Amnrobod nomi bilan
mashxurdir. Bu madaniyatning me'morchilik yodgorliklari asosan chaypo va yarim ertulalardan iborat bulib
mustaxkam turar joylar uchramaydi. Xorazmdagi sugorish inshootlarn mustaxkam mudofaada ega bulgan
turar joylar - Kuzattkir, Dingalja, mil.aw.VI-V aerlarga oiddir. IV aergacha paydo bulgan. Bu kadimgi
Xorazm davlatining erg yirik shaxarlarida arxeologik kazishmalar olib borganda ТиргоккаГа, Kuykirilgan
kal'a kabi mavzulari arxeologik ishlari olib borgan. Masalan: Kuykirilgankal'adan yarim ertula shaklda
ibodatxonalar topilib urganilgan
Qadimgi Sug'd (Sug'diyona) davlati va uning hududi. Qadimgi Sug'd arxeoiogik va yozma
manbalarda Sugdiyona Urta Osiyodagi kadimiy, tarixiy, madaniy viloyat xisoblanadi. Ilk marta
axamoniylar sulolasi vakillarining koyatosh xotirot bitiklarida Sugudi shaklida kad.eron saltanatiga tobe kil
n gan satrapliklardan biri mamlakatning nomi sifatida kayd etil gan. Sugdiyona 3 ta tarixiy geografik
xududni birlashtirgan: Samarkand Sugdi, Buxoro Sugdi va Kesh Naxshab Sugdi. Xar 3 kismi uzaro tabiiy
geografik uzaro
tabiiy chegaraga xali ega edi. Buyuk Ipak yulinnng markaziy tarmokdari Sugdiyona orkali utgan. Natijada Sugdiyona xaikaro savdo munosabatlarida muxim urin tutadi. Buyuk ipak yuli builab savdogarlaming kishlokdari, shaxarlarida esa uning maxallalari paydo bulgan. Sugd tili xaikaro til rolini ui nagan. Bu xol xitoy sayyoxlari tomonidan notugri tasvir uygotgan. Sugdiyona mil.aw.6-2 asrlarda avval axamoniylarga, sungra makedoniyalik Aleksandr tuz gan saltanatga, uning davomchisi Salavka davlatiga, YUnon-Baktriya tobe bulgan. Mil.avv. 2-1 aerlardan boshlab Sugdiyona uz musta uilliginn tiklashga kirishgan. Uning markaziy va maxalliy tangalari zarb kilina bo shla gan. Sugdiyona a sta sekin xar uch kiem chegaralarini uz atrofiga yiga boshlagan va konfederativ davlat uyushmasiga aylanib borgan.Mi. I ming у ill i kn ing 1 chi yarmida Sugdiyona kushonlar, xioniylar, abdaltar, kidarlar ta'sir i da bulgan. Arab istilosining boshlangich davridan to Sugd podshosi Turgar davri oxirigacha Sugdiyona uzining konfederativ xususiyatini saklashga xarakat kilgan. Turgardan keyin Sugdiyonada ixshidlar siyosiy xokimiyat tugab mam-t xalifatik tarkibiga kirgan
40. Ahamoniylar davlatining paydo bo'lishi va ularning O'rta Osiyo davlatlarini bosib olishi.
Axmoniylar podsholaridan Kir P mi I. aw. 545-539 yillarda SHarkiy Eron viloyatlari, Urta osiyoning Xorazm, Baktriya, Sugdiyona, Margiyona va sak kabilatam yashayotgan xsududlarini bosib oladi. Ammo Urta Osiyo xalklari doim erq ozodlik va xurlikni xamma narsadan ustun kuyganlar. Mil.avv.530 yilda massagetlar malikasi Tumarisning Kir ustidan kozongan galabasi bunga misol bula oladi. Axamoniylar shoxi Kir Pning tanadan judo etilgan boshini odamlar koni bilan tuldirilgan kopga solib, Tumaris "Odam koniga tuyomading, mana endi tuyoguncha ich", deb aytgan. Mil.aw.522 yilda podsholik taxtini egallagan Doro lga karshi Margiyonada Frada boshchiligida xal к kuzgoloni kutarildi. U bostirildi, 55 ming margiyonaliklar katl etildi. Axmoniylar xukmronligiga karshi karatilgan SHirokning jasorati xam ma'lumdir. Markaziy Osiyo xududining axamoniylar asoratidan batamom ozod bulishi bu ulkaning makedoniyalik Iskandar Zurkarnayn tomonidan egallanishi bilan boglikdir
Ahamoniylar davlatida boshqaruv tartibi. Axmoniylar podsholaridan Kir P mil.avv.545-539
yillarda SHarkiy Eron viloyatlari, Urta osiyoning Xorazm, Baktriya, Sugdiyona, Margiyona va sak kabilalari
yashayotgan xsududlarini bosib oladi. Ammo Urta Osiyo xalklari doim erq ozodlik va xurlikni xamma
narsadan ustun kuyganlar. Mil.avv. 530 yilda massagetlar matnkasi Tumarisning Kir ustidan kozongan
galabasi bunga misol bula oladi. Axamoniylar shoxi Kir Pning tanadan judo etilgan boshini odamlar koni
biian tuldirilgan kopga solib, Tumaris "Odam koniga tuymading, mana endi tuyguncha ich", deb aytgan.
Mil.aw.522 yilda podsholik taxtini egallagan Doro lga karshi Margiyonada Frada boshchiligida xalk
kuzgoloni kutarildi. U bostirildi, 55 ming margiyonaliklar katl etildi. Axmoniylar xukmronligiga karshi
karatilgan SHirokning jasorati xam ma'lumdir. Markaziy Osiyo xududining axamoniylar asoratidan
batamom ozod bulishi bu ulkaning makedoniyalik Iskandar Zulkarnayn tomonidan egallanishi bilan
boglikdir.
Ahamoniylar davlatida soliq tartibi va pul muomalasi. Kadimgi zamondan boshlab, Urmiya
kulining janubiy tomonlarida «parsu» kabilalari yashashar edilar. Miloddan avvalgi VI1I-VII aerlarda ular
Elamga kuchib, axomon urugidan chikkan sardor atrofida birlashadilar. Ularning dastlabki podsholari
Kayxusrav davrida Ossuriyaga, Kachbiz davrida, Midiyaga itoat ettanlar. Kambiz bilan Midiya shoxi
Astyakning kizi, urtasida™ nikoxda Kayxusrav II dunyoga keladi. Kambiz vafot etgach Parsua taxtiga
Kayxusrav P utiradi. Mol.avv.558-yilda Pasargada shaxrini kurib, uni davlat poytaxti ga aylantiradi.
Kadimgi Eroniiklar uzlarining boy xalk ogzaki ijodiyoti va yozma ada b yeti ga ega bulishganlar.Ular
kuplab xalk makollari ertaklari, xikoyalari, kushiklari va yozma adabiyotining ajoyib namunalarini
yaratganlar. Ular xakida «Avesto SHoxnoma» dostonlari aloxida axamiyatga ega
Mahalliy aholining Ahamoniylar bosqinchiligiga qarshi ozodlik uchun kurashi. Axmoniylar
podsholaridan Kir P mil.avv.545-539 yillarda SHarkiy Eron viloyatlari, Urta osiyoning Xorazm, Baktriya,
Sugdiyona, Margiyona va sak kabilalari yashayotgan xsududlarini bosib oladi. Ammo Urta Osiyo xalklari
doim erq ozodlik va xurlikni xamma narsadan ustun kuyganlar. Mil.avv. 530 yilda massagetlar matnkasi
Tumarisning Kir ustidan kozongan galabasi bunga misol bula oladi. Axamoniylar shoxi Kir Pning tanadan
judo etilgan boshini odamlar koni bilan tuldirilgan kopga solib, Tumaris "Odam koniga tuymading, mana
endi tuyguncha ich", deb aytgan. Mil.aw.522 yilda podsholik taxtini egaflagan Doro lga karshi
Margiyonada Frada boshchiligida xalk kuzgoloni kutarildi. U bostirildi, 55 ming margiyonaliklar katl etildi.
Axmoniylar xukmronligiga karshi karatilgan SHirokning jasorati xam ma'lumdir. Markaziy Osiyo
xududining axamoniylar asoratidan batamom ozod bulishi bu ulkaning makedoniyalik Iskandar Zulkarnayn
tomonidan egallanishi bilan boglikdir
Do'stlaringiz bilan baham: |
