“Oʻtkir Hoshimov ijodida uslub va badiiy til

“Qorovulga bir soʻm berdim. Boʻlmasa kirgizmayman, deydi, kechqurun kelasiz, deydi yashshamagur!” deyishining oʻzidayoq muallif ayol xarakterini yoritib beradi, ya’ni u ham eri singari “Yo zaring boʻlsin, yo zoʻring boʻlsin” deydiganlar xilidan. “Ammo boplagan, qizitaloq!” deyishi bilan Sayfi Soqiyevich ma’naviy dunyosida ham boʻshliq borligiga ishora qilinadi.“Kimga orqa qilyabdi bu surbet!” deyishi bilan Sayfi Soqiyevichning oʻgʻli Sirojiddin ham shu ota-onaning tarbiyasini olgan “oʻqib uqmaganlar ” toifasidan ekanini koʻrsatib beradi.
“Nur borki, soya bor” romanida quyidagi oʻrinlarda sheva soʻzlaridan foydalanilgan:
“-Ikki kiyimlik obkelaqoldim, - dedi Sayfi Soqiyevichning koʻziga kuyunchaklik bilan termilib.”, “- Tuzattirgani obketti”, “Obbo, oldi-berdi boshlandimi?”, “Xoʻp, xayr opovsi”, “Bizziyam anoyi demang, uka!”, “Mana nasibamiz qoʻshilgan ekan, bitta palataga tushib qopmiz”, “ -Seni yetaklab kelsalar boʻldi.Valaqlashib oʻtiramiz”, “Bizning boboy zeriktirib qoʻymayaptilarmi sizni?”, Imtihondan yiqilsang armiyaga obketib qoladi”,
“Ada, kataysa qildirasmi?- dedi u Sirojiddinni koʻrib”, “Bugu tomosha yoʻq, oʻgʻlim, bugun otdix,- dedi qorovul baland ovozda”, “-Qani, uka, tezroq qimillay ql! –dedi Sherzodga choynakni uzatib”, “Oʻzim opkeldim”,“-Ammo hazilniyam ja olasiz-da!”, “Olmasa oborib berishadi”, “Darrov kiyimlarniyam obkelishibdi, deb oʻyladi xalatini yecharkan”.
“Tushda kechgan umrla” romanida ham sheva soʻzlaridan unumli foydalanilgan:
tovoqqa urib toʻngʻillaydi:“Chol odam degani machitga chiqadi, choyxonaga chiqadi, bu nimai, ertadan kechgacha uyda biqsib oʻtirish ”, “Akam qoʻlini paxsa qilib kelinoyimg oʻdagʻayladi. – Obkir uyga!”,“ –Obke! – Akam jonlanib, shisha qopqogʻini buray boshladi.- Boyagi jarkopdan opke”, “Yoshim bir joyga borganda qamoqqa tushish xayolimga keptimi?..”, “Xohlasam uch kunda Turkmanistondan Toshkentga oʻzlari obkeb qoʻyishardi”, “Asal yeyapgan ayiqqa oʻxshaysiz!”, “- Yomon bola boʻpsiz! Bilib qoʻying bizdayam qurol bor”, “Yanayam salobatli boʻpqopti”, -Rustamning oʻzi janjalni pulga sotib oladigan yigit edi.Yoʻq yerdan bagʻis topardi. Shu fe’li uchun unversitetdan hayd“Manaman degan obkomlar-u raykomlarni, raislar-u bugʻaltirlarni gʻippa yoqasidan oldi!”, “Luboy jinoyatchining aybinin uch kunda boʻyniga qoʻyib bermasak, tup de!”, “Qishloqda sut aynimasin, deb ichiga qurvaqa solib qoʻyishardi”, “Qism atrofida oʻralashgan juldurvoqi afgʻon bolalar chars olib kelib, alumin qoshiqqami, kerosin yoki dudama mushakkami, alishib ketarkan”, “ - Dushman emasligini bilarding-ku, vijdoniz!Obkeb ber! Obkeb ber, bolamning otasini!” , “Bor uxla, koʻmilib!” Tovoqni qoshiqqa, qoshiqni alishiga oz qolgan” “- Kim kepti? –dedim oʻta beman’ni savol berayotganimni bila turib” kabi oʻrinlada qoʻllanilgan sheva soʻzlari asar badiyatining yuqori oʻringa chiqishiga sabab boʻlgan. Romanlarda Toshkent shevasidan unumli foydalanilgan.

Ish nihoyasida umumiy mazmun-mundarijadan kelib chiqadigan fikrlarni, xulosalarni bayon etdim. Tabiiyki ishimda hali yanada sayqal topadigan, takomillashadigan jihatlar anchagina. Ularni kelgusida yana davom ettirish niyatim bor! E’tiboringiz uchun rahmat!

1 Boltaboyev H. Nasr va uslub. ̶ Toshkent.: Fan, 1992, ̶ B.3.

2 Rasulov A. Badiiylik ̶ bezavol yangilik. ̶ Toshkent.: Sharq, 2007, ̶ B.70.

3Boltaboyev H. Nasr va uslub. ̶ Toshkent.: Fan, 1992, ̶ B.6.

4RasulovA. Tanqid, talqin, baholash. –Toshkent. Fan. 2006.B.186.

5 Тернер В. Символ и ретуал. М. Наука. 1983.с. 80

6 Saimsoqov B. Badiiylik asoslari va mezonlari. 2004. B.33.