“Oʻtkir Hoshimov ijodida uslub va badiiy til

3-fasli “Uslub individualligida rang ramzlari va sheva soʻzlarining oʻrni” deb nomlanadi. Ushbu bob o‘z ichida 2 faslni jamlaydi. 3-bobning 1-fasli “Oq va qora ranglar qiyosi” .

Badiiy matnda ranglar poetik koʻchimning asosan ramz sifatida va tilning badiiy-tasviriy vositalari jihatidan esa belgini anglatuvchi sifatlash (epitet) vazifasida qoʻllaniladi. Zero,tadqiqotlarda ta’kidlanganidek, “oq , qora va qizil ranglar borliqni ramziylashtirishda asos boʻlgan, qolgan ranglarning xislatlari oq, qizil va qora ranglar xususiyatlaridan kelib chiqadi va ularni toʻldiradi”⁵ “Nur borki, soya bor” romanida “oppoq soch”, “oppoq qalpoqcha”, “oppoq gardish”, oppoq chechak”, oppoq roʻmol”, “oppoq yuzlar”, oppoq shift”, oq kastum”, oq xalat” kabi ifodalarda oq rang oʻziga birlashgan ob’ektning belgisini bildirishga xizmat qilgan. Yozuvchi oq rang manosini berishda boshqa asar badiiyatiga xizmat qiluvchi boshqa ifodalarga ham murojaat qilgan. Masalan, “sutdek oydin “deya qoʻllangan oʻrinlarda ham aynan oq rangga ishora qilinadi. “Tushda kechgan umrlar” romanida esa oq rang koʻproq qahramonlar xarakteri va ruhiyatini ochib berishga xizmat qilgan. Bu romanda adibni rang ramzlaridan mahorat bilan foydalana olgan deb aytishimiz mumkin. Bilamizki, “Zulmat” soʻzini bevosita qora rang bilan bog’lashimiz mumkin, lekin bu jarayon har ikkala soʻzning oʻz holicha emas, balki boshqa soʻzlar bilan badiiy matnda estetik munosabatga kirishishi orqali yuz beradi. Binobarin,“soʻz badiiy kontekstda, birinchidan, maʻno doirasini kengaytirib, oʻzining semantik qatlamini boyitadi, ikkinchidan, oʻz ma’nosidan koʻchib boshqa ma’nolarini anglatadi”⁶. Adibning bu romanida esa, aksincha, “oq zulmat” ifodasi shaklida qoʻllanilgan boʻlib, buni adibning badiiy topilmasi deyish ham mumkin. Romanda ob’ektning begisini ifodalashga xizmat qilgan oʻrinlar ham bor, masalan, “oppoq popiltiriqlar”, “oppoq gullar”, “oppoq libos”, “oq koʻylak”, “oq tufli”, “oppoq atirgul” kabi shakllarda aynan turli ob’ekt va tushunchalarning belgi ifodasi boʻlib xizmat qilgan. Yozuvchi romandagi tush motiviga murojaat qilar ekan, albatta, oq va qora ranglar tasviriga ham keng oʻrin ajratadi. Bosh qahramon Rustamning onasi koʻrgan tush orqali ham oq rang haqida fikr anglashilayotganini kuzatishimiz mumkin.Oq rangga ishora qilingan tush tasvirlari koʻproq berilgan. Yuqoridagi tush zamiridagi “oqlik” yorugʻ kunlarga ishora boʻlib kelsa, ba’zi oʻrinlarda oq rang norozilik kayfiyatini ifodalashga xizmat qilgan. qora rang asar qahramonlari xarakteri va ruhiyatini yoritib berishga xizmat qilgan