O’simlik to‘qimalari. To’qimalar Tuzilish va funksiyalari

Kollenxima. (grekcha “kolla”-yelim, “enchyma”-to’la, to’ldirilgan) Hujayralari tirik, hujayra po’sti sellyuloza hisobiga juda qalinlashgan bo’ladi. Kollenxima asosan epidermis ostida joylashgan birlamchi po‘stloqning parenxima hujayralaridan hosil bo‘ladi. Bu hujayralarda xloroplastlar bo‘lganligi sababli ularda modda almashinish jarayoni intensiv o‘tadi. Kollenxima faqat mexanik vazifani bajarib qolmay, balki assimilyasiya vazifasini ham bajaradi. Kollenxima hujayralarining po‘sti hamma vaqt ham birday qalinlashmaydi va uchta xili farqlanadi. Ba’zan bu qalinlashish hujayralar burchaklarida kuzatiladi va bunday kollenxima burchakli kollenxima deyiladi. Bazida esa hujayralarning tangental devorlari qalinlashadiyu, radial tomonlari esa yupqaligicha qoladi. Bunday holatda ular plastinkali kollenxima deyiladi. G’ovak kollenximada hujayra oraliqlari yaxshi rivojlangan bo’ladi.

23-rasm. Kollenxima:

A-burchakli kollenxima. B-plastinkali kollenxima. V-g’ovak kollenxima. G-burchkali kollenximali to’qimaning ko’ndalang kesmasi: 1-sitoplazma qavati; 2-yadro; 3-vakuola; 4-qalinlashgan hujayra qobig’i.
Kollenxima hujayralarining kattaligi 2 mm gacha boradi. Kollenxima ikki pallali o‘simliklar epidermisining ostida bir yoki bir necha qator bo‘lib joylashadi. U barg, gul va meva bandlarida ham uchraydi. Daraxtsimon o‘simliklarda kollenxima ko‘pincha 1-2 yillik novdalaridagi birlamchi po‘stloqda bo‘ladi. Ikkilamchi qoplovchi to‘qima-po‘kak hosil bo‘lishi bilan kollenxima o‘z po‘stloq parenximasi hujayralari bilan aralashib asta-sekin yo‘qola boradi. Burchoqdoshlar, qovoqdoshlar, yalpizdoshlar va ziradoshlar oilalarining poya qirralari kollenxima hujayralari bilan to‘lgan. Kollenxima hujayralarining po‘sti tarkibida sellyuloza bilan birga pektin moddasi ham bor. Shuning uchun unda suv ko‘p bo‘ladi. Suvning miqdori kamayishi bilan kollenxima hujayralari kichrayadi.