O`rta maxsus ta`lim vazirligi

Mavzuning o`rganilganlik darajasi. Karolinglar davri tarixi g`arb mamlakatlari tarixchi mutaxasislari tomonidan batafsil o`rganilgan. Biz mavzuni tadqiq qilish davomida xorijiy mualliflarning (ingliz, fransuz,) asarlaridan rus tiliga tarjima qilingan adabiyotlar, shuningdek, o`zbek tilida nashr qilingan va o`rta asrlarga bag`ishlangan adabiyotlardan foydalanishni lozim topdik. Karolinglar davri tarixi yoritilishiga qaratilgan adabiyotlarni shartli ravishda ikki guruhga ajratilgan:

1. 
   Sobiq sovet ittifoqi hukmronligi va Rossiyada chop etilgan ilk o`rta asrlar va jahon tarixiga bag`ishlangan С.Д. Сказкина, Н.П. Грасианского va С.Д. Сказкина, З.В. Удалсова, Н.П. Грасиансков, А. Левандовский, С. Лебек, Л. Тейс, З.В. Удалцов, С.П. Карпов2 kabi mualliflarning asarlarini keltirish mumkin.
   

2-guruhga respublikamizda o`zbek tilida nash etilgan ilk o`rta asrlarga bag`ishlangan Р. Қурбангалиева, Haydarali Muhammedov, Т.Ў, Салимов, Р. Қурбангалиева va О. Машарипов, Энтони Гидденс, В.Ф. Семёновларнинг3 ishlarini keltirish mumkin.
Kurs ishining maqsadi va vazifasi:IX-XI asrlarda Fransiyada ijtimoiy munosabatlarni tadqiq qilish maqsadimiz hisoblanadi. Ushbu maqsaddan kelib chiqib o`z oldimizga quyidagicha aniq vazifalar qo`ydik:
–– Ilk o`rta asrlardagi ijtimoiy munosabatlarni va unga bog`liq bo`lgan shart – sharoitni ko`rsatib berish.
–– Karolinglar sulolasining inqirozi va Yevropada yangi davlatlarning paydo bo`lishini tahlil qilish.Kuriallar, xristian dinining hukmron dinga aylanishi, yerga egalik qilishning yangi shakllari, votchina, senyor, graf, ritsar, feod, vassal, investitura, harbiy benifitsiy, mayordom, prekariy, kommendatsiya, immunitet kabi tushunchalar.

IX asrlarda frank davlati. Karolinglar dinastiyasining idora qila boshlashi.
VII asrning oxiri - VIII asrning boshlarida Frank davlati butunlay parchalanib ketdi. Pipin Geristalskiyning g’alaba kozongan bulishiga qaramay, Neystriya va Burgundiya magnatlari xali xam uzlarining markaziy xokimiyatga u qadar qaram emas, deb xis kqilar edilar. Akvitaniya qirollikdan tamoman ajralib chikdi va Avstraziya gersogi Akvitaniyaning xokimiyatini tan olmadi. Reynning narigi tomonidan qabilalar – allemanlar, frizlar, sakslar va bavarlar xam ajralib chikdi. Janubi – garbda arablar xavf tugdira boshladilar, xatto VIII asrning 20 – 30 yillarida butun Frank davlati arablar tomonidan tugridan – tugri bosib olinish xavfi ostida qoldi. Lekin yangi dinastiya ana shunday ogir bir sharoitda qirollikning xarbiy kuchlarini kaytadan tashkil etib, tashqi dushmanga zarba berishga muvaffak buldi. Bu dinastiya yanada feodallashgan zodagonlarning ta’sirini cheklash xamda urta va mayda xarbiy xizmatchilarga suyanib turib, qirollikni bir qadar, markazlashtirishga xarakat kildi.² Pipin Geristalskiyning ugli Karl Martell (“Tukmok”) mayordom-gersog sifatida 715-yildan idora qildi. U gayratli va iste’dodli lashkarboshi edi. Avstraziyaning urta va mayda yer egalaridan iborat bulgan uz drujinachilariga suyanib turib, u Neystriya aristokratiyasining oppozisiyasini uzil-kesil tor-mor qildi, sungra frizlar, sakslar, allemanlar va bavarlarga qarshi muvaffaqiyatli yurishlar kilib, Reynning narigi tomonida frank davlatini tikladi. Bu kabilalarining xammasi franklarda yana xiroj tulaydigan buldi. Xarbiy ishning reforma qilinishi munosabati bilan Karl Martel yer soxasida aloxida siyosat yurgizdi. Yaxshi qurollangan va moddiy jixatdan yaxshi ta’minlangan otlik askarlar zarur bulganligi sababli, Karl Martell davlat fondiga qarashli yerlardan (bu fond yangi istilolar va isyon kutargan zodagonlarning yerlarini musodara kilish natijasida kengayib ketgan edi) xarbiy benifisilar deb atalgan yer uchastkalari berishni keng suratda qo’llandi. Bu benefisiylar xarbiy xizmatni utash sharti bilan umrbod foydalanish uchun beriladigan o’rtacha va mayda pomestyelar edi. Shu bilan keyinroq borib paydo bulgan mayda pomestyeli risarlarning vujudga kelishi uchun asos solindi. Xarbiy xizmat utovlariga davlat fondiga qarashli yerlardan uchastkalar berish bilangina cheklanmasdan, Karl Martell shu maksad uchun cherkov yerlaridan xam qisman foydalandi. U uziga qarshi kutarilgan qo’zgolonlarda dunyoviy zodagonlar bilan birlikda qatnashgan yepiskop va abbatlarning pomestyelarini musodara qildi. Neystriyada va Akvitaniyada bunday ruxoniy yer egalari kup edi. Ruxoniylardan musodara qilib olingan yerlar xam benifisiylarga aylantirildi. Garbiy Yevropa tarixida bu narsa birinchi marta o’tkazilgan katta sekulyarizasiya edi, ya’ni cherkov mulkini tortib olib, dunyoviy kishilar kuliga topshirish edi. Karl Matellning taxt vorisi Pipin III Pakana xam (741-768) avval fakat mayordom unvoni bilan yurdi. Meroving korollari odatdagi tartib bilan biri urniga ikkinchisi kelib turdi, lekin ular davlatni idora kilib turishda xech biri qatnashmas edi. Pipin xokimiyat tepasiga kelishi bilanok papalar bilan dustona munosabat urnatishga xarakat kildi. Xuddi shuning uchun u cherkov yerlarini sekulyarizasiya kilishdan bosh tortdi. Yana shu maqsadda Pipin Reynning narigi tomonidagi papa missionerlariga turli yullar bilan yordam berdi. Allemanlar, frizlar va sakslar urtasida xristianlikning targib qilinishi butun Garbiy Yevropa o’z xokimiyatiga buysundirish payida bulgan papalarga xam, Reynning narigi tomonidagi territoriyalarda maxkam urnashib olishga xarakat kilgan frank xukmdorlariga xam foydali edi. 751-yilda Suasson shaxrida frank zodagonlari yigilishida Pipin frank kiroli deb e’lon kilindi. Oradan ko’p vaqt o’tmay, Garbiy Germaniyadagi frank missionerlarining ishiga boshchilik qilib turgan Mayns arxiyepiskopi Bonifasiy papaning buyrugiga muvofiq Pipinni qirol deb tanish marosimini utkazdi. Shunday qilib, yangi dinastiya cherkovidan uziga kerakli sanksiya olishga muyassar buldi. Langobardlarni tor-mor qilib, Pipin papa Stefan II ga (752-757) Ravenna Ekzarxatini va Rim oblastini «xadya» kildi, ya’ni papaning urta Italiyadagi yerlarini xam o’z ichiga olgan juda katta bir territoriyaga uzil-kesil mustakil dunyoviy xukmdor bulib olishga yordam berdi.³ Shu tarika VIII asrning urtalarida Yevropada cherkov papa davlati vujudga keldi, davlat butun urta asrlar tarixi davomida katta rol uynaydi va xatto yangi (1870-yilgacha) va eng yangi zamonda xam saklanib koldi (Rim shaxrining bir kismini egallagan xozirgi papa «davlati» - Vatikandir, u 1922-yildan beri yashab kelmokda). Shu narsa xrakterliki, frank kirolligi bilan bulgan muzokaralarda papalar odatda, Rim oblastini Rim yepiskoplariga IV asrda Konstantin Buyuk xadya qilgan, binobarin, frank kiroli ilgaridan «konuniy suratda» papaga qbulgan narsani uning uziga «kaytarib beryapti» xolos, der edilar. Papalar bilan yangi frank dinastiyasi urtasida mustaxkam ittifok vujudga keldi, bu ittifok xar ikki tomonning bir – biridan chinakam manfaatdorligiga asoslangan edi. Otasiga o’xshash Pipin xam Reynning narigi tomonida va Akvitaniyada urushlarni davom ettirdi. Uning zamonida arablar Janubiy Galliyada butunlay siqib chikarildi. Pipin uz siyosati bilan frank qirolligining ravnak topishi uchun zamin tayyorladi. Uning ugli Karl Buyuk davrida Frank davlati imperiyaga aylandi.⁴
Bu davrda katta yer egalari — feodallarning mavqei yanada kuchayib borgan.
Chunki Buyuk Karl bora-bora harbiy xizmatni faqat feodallar imtiyoziga aylantirgan. O'z navbatida bu omil imperatorni franklar jamiyatining asosiy tayanchi bo'lgan erkin franklar madadidan mahrum etgan.
Feodallarga harbiy xizmati evaziga istilochilik urushlari natijasida egallangan katta-katta yer maydonlari in'om etilgan. Bu yerlar otadan bolaga meros bo'lib o'tgan.
Yirik feodallar o'nlab, yuzlab qishloqlarga egalik qilganlar. Imperator tomonidan immunitet yorliqlarinmg berilishi ularning mav-qeini yanada oshirgan. Feodallar bora-bora markaziy hokimiyatga bo'ysunmay qo'yganlar. Ayni paytda o'zlarining mahalliy hokimiya-tini mustahkamlab borganlar.
Yevropa shu tariqa IX - X asrlarni o'z ichiga olgan feodal tarqoqlik davrini boshidan kechirgan.