O‘rta maxsus ta’lim vazirligi begzod Xodjayev, Abdushukur Choriyev, Zuxra Saliyeva

SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 
1.
Modellashtirish deganda nima tushiniladi? 
2.
Model nima va u qanday shakllarda loyihalashtiriladi? 
3.
Pedagogik modellashtirish tushunchasiga izoh bering. 
4.
Pedagogik jarayon modeli qanday ko’rinishga ega? 
5.
Ideallashtirish metodining modellashtirish jarayonidagi o‘rnini izohlang. 
4.3. PEDAGOGIK TADQIQOTLARNI TASHKIL ETISH VA O‘TKAZISH 
BOSQICHLARI 
 
Tayanch tushunchalar: 
mantiq, tuzilish, tadqiqotni loyihalashtirish, 
tadqiqotni amalga oshirish, natijalarni qayd etish, natijalarni tahlil etish.
 
Ilmiy tadqiqotning natijasi, samaradorligi, uni tashkil etishga, izchilligiga 
bog‘liq. Mantiqiy izchillik pedagogik tadqiqot ishining tarkibiy qismlarini 
uzviyligi o‘zaro bog‘liqligidadir. Ular quyidagilardan iborat: 
1.
Tadqiqot obyekti va predmeti uning dolzarbligi; 
2.
Tadqiqot maqsadi fan taraqqiyotida tutgan o‘rni, ta’lim-tarbiya 
nazariyasini takomillashtirish, mavzu bo‘yicha yangi konsepsiya yaratish, amaliy 
tavsiyalar ishlab chiqish; 
3.
Tadqiqotning muayyan maqsadi, predmeti, ilmiy muammodan kelib 
chiqadigan vazifalar; 

---

155 
4.
Tadqiqoning konseptual asosi, nazariy qoidalari, tadqiqotning etakchi 
g‘oyasi. Tadqiqotchining ilmiy yo‘nalishi, dastlabki konsepsiyasi unga fanning 
taraqqiyotida maqsad va vazifalarni aniqlash imkoniyati; 
5.
Tadqiqot natijasida fanning taraqqiyoti haqida ilmiy faraz. Ilmiy faraz 
o‘ziga xos dastlabki fikriy tadqiqot, ilmiy faoliyatga yo‘llovchi maqsad, motiv; 
6.
Ilmiy farazni amalda sinab ko‘ruvchi ishonchli tajriba, natijaga 
erishadigan tadqiqot metodika; 
7.
Ishlab chiqilgan tadqiqot metodikasi asosidaolinadigan ilmiy dalillar, 
ilmiy tadqiqotning asosiy tarkibiy qismi, tadqiqot natijasida pedagogik nazariya va 
amaliyotni rivojlanishi darajalarini aniqlash; 
8.
Ilmiy konsepsiyani ishlab chiqish, asosiy natijalarni alohida ko‘rsatish, 
g‘oyalar, xulosalarni ilmiy ifodalash; 
9.
Olingan natijalarni amalda qo‘llash tadqiqotning muhim bosqichi. Aniq 
metodik tavsiyalar ishlab chiqish, pedagogik qo‘llanmalar yaratish, keng 
pedagogik ommaga umumlashtirish. 
Har bir pedagog izlanishi ana shunday ilmiy tadqiqot bosqichlariga amal 
qilishi, har bir bosqich uzviy bir-biri bilan bog‘liqligi fanning talabidir. Ilmiy 
tadqiqotning har bir bosqichini o‘ziga xos prinsiplari mavjud. Ilmiy tadqiqot 
boshlavchi ana shu xususiyatlarni hisobga olishi tadqiqotchilik madaniyatini 
egallashi zarur. Yuqoridagi talablardan tashqari har bir ilmiy tadqiqot vazifasi 
muayyan ijtimoiy tarixiy shart-sharoitni hisobga olgan holda tajriba-sinov 
o‘tkaziladi. Shuningdek, tadqiqotchi ilmiy izlanish vazifasining murakkabligi, 
mazmuni va metodik imkoniyatlarini hisobga oladi. 
Tadqiqot jarayonida u yoki bu bosqichda, faraz kutilmagan kamchilikka 
uchrashi mumkin. Ana shu kamchiliklarni tuzatish tadqiqotda to‘g‘ri yo‘l tanlash, 
maqsadga erishish uchun tadqiqotchidan shijoat talab etiladi. Har qanday omadsiz 
urinish ilmiy izlanishni qulay yo‘lini, muhimi, ustivor bosh g‘oyani topish, butun 
muammoni yechimini aniqlaydigan metodikani yaratish. Tadqiqot boshlovchi 
qoidaga asosan yangi tizim yaratishga urinadi. O‘zida yangilikka intilish hissini, 

---

156 
ko‘nikmasini shakllantirish, yangi konsepsiyalar rivojidan xabardor bo‘lish 
tadqiqotchilik qudratini oshiradi. 
Muntazam yangi adabiyotni o‘rganib borish, konspektlash, ayniqsa, 
avtoreferat va maqolalarni tahlil qilish, tadqiqot metodikasini takomillashtirish, 
ijodiy fikrlash, yangi g‘oyalar ilgari surish pedagogik tadqiqot izchilligini 
ta’minlaydi.
Pedagogik tadqiqotlarni tashkil etish va o’tkazish bosqichlarini quyidagi 
tadqiqot misolida ko’rib chiqamiz.