O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

17-dars. UYUSHGAN BO‘LAKLARNING SHAKLLARI
VA ULARDA ТENG BOG‘LOVCHILARNING
QO‘LLANILISHI


Darsning maqsadi: O‘quvchilar ongida uyushiq bo‘laklarning ohang va teng bog‘lovchilar yordamida bog‘lanishi haqida umumiy tushuncha hosil qilish.


R E J A:

1. Uyushiq bo‘laklarning grammatik shakllari.

2. Uyushiq bo‘laklarda teng bog‘lovchilarning qo‘llanishi.


1-topshiriq. Quyidagi berilgan matnda uyushgan bo‘lak­larni toping. Uyushgan bo‘laklarning qaysi hokim bo‘lakka bog‘lanayot­ganini aniqlang. Uyushgan bo‘laklarda kelishik, egalik, ko‘plik qo‘shimchalari­ning qo‘llanilishiga e’tibor bering.


Dars beraman diniy haqdan, «Qur’on»dan,
Qasos, imon, insof bilan vijdondan,
Haqoratdan, asoratdan, ilmdan,
Saxovatdan, tahoratdan, bilimdan. (I.Тo‘lakov)


2-topshiriq. Quyidagi berilgan gapdagi uyushgan bo‘lak­larni aniqlab, uyushiq bo‘laklarda kelishik, egalik, ko‘plik shakllarining ikki xil qo‘llanilishi (har birida alohida-alohida hamda eng oxiridagi bittasida), ularning bir-biridan farqini bayon qiling.

Navoiy
Men Bobur -ning asarlarini sevaman

Mashrab
Juda muhim. Uyushgan bo‘laklarning xarakterli xususiyati shundaki, ular bir xil grammatik shaklda bo‘ladi.

Bu grammatik shakllarning qo‘llanilishi ikki xil bo‘ladi:

a) uyushgan bo‘laklarning har birida takrorlanadi:


Yam-yashil vohalarga,
Badiiy lavhalarga,
She’riy sarlavhalarga,
Boy ekansan, Farg‘ona.

Bunday vaqtda uyushgan bo‘laklarning har biri ta’kidlangan bo‘ladi;

b) uyushgan bo‘laklarning eng oxirida qo‘llanilib, hammasi uchun tegishli bo‘ladi:
Тoshkent, Samarqand, Buxoroda bo‘lishdi.
Bunday vaqtda sanalayotgan bo‘laklarning har qaysisi ta’kid­lanmaydi, balki sanab ko‘rsatiladi.