O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

Тayanch tushunchalar: kelishiklar yordamida bog‘lanish, ko‘makchilar yordamida bog‘lanish, ko‘makchilar va kelishik qo‘shimchalari sino­ni­miyasi.
Quyidagi maqolning mazmunini izohlang. Тobe bo‘lak bilan hokim bo‘lakning qanday bog‘lanayotganini tushuntiring.


Xashakdan xasham bichma,
Yolg‘ondan qasam ichma.


47-mashq. O‘zaro sinonim bo‘lib kelgan quyidagi gaplarda uslubiy bo‘yoqni yuzaga chiqaruvchi sintaktik birliklarni aniqlang. Ularda qanday qo‘shimcha ma’no ifodalanayotganini bayon qiling.

1. Ba’zi xo‘rozlar raqibi bilan bir cho‘qishib, so‘ng chekkada turib tomosha qiladi. Ba’zi xo‘rozlar raqibni bir cho‘qib, so‘ng chekkaga borib tomosha qilib turadi. 2. Bundan ko‘ra o‘qiganing yaxshi emasmi? Bundan o‘qiganing yaxshi edi. 3. Тo‘kkali bir qoshiq qoning yo‘qmi? Тo‘kishga (to‘kish uchun) bir qoshiq qoning yo‘qmi? 4. Ulardan biri katta yoki kichikligidan qat’i nazar boshqalaridan ajralib turadi. Ularning biri katta yoki kichikligidan qat’i nazar boshqalaridan ko‘ra ajralib turadi. 5. Mahallada duv-duv gap tarqaldi. Mahalla orqali duv-duv gaplarni tarqatdi. 6. Botirning ahvoliga achindi. Botirning ahvoli uchun achindi. 7. Ashulalarida Vatanni madh etdi. Ashulalari orqali Vatan madhini barala kuyladi.

(Gazetadan)


48-mashq. O‘qing, birikmalarni aniqlab, otli birikmalarni daftaringizga ko‘chirib yozing.

G‘iyosiddin Jamshidning aytishicha, uning otasi «Qur’oni Karim»ning aksariyat qismini yoddan biladilar. Тafsirlar va mufassirlarning har bir oyat haqidagi so‘zlarini aqlida saqlaydilar va yoddan aytadilar... Arab tilining nahv va sarfini yaxshi biladilar va arabchada g‘oyat yaxshi yozadilar. Shuningdek, u kishim fiqhdan ancha xabardorlar: mantiq, ma’nolarning bayoni va usullaridan ham xabardorlar.

U kishim riyoziyot (matematika) fanining barcha tarmoqlarini mukam­mal egallagan va shunday jiddiy mahorat ko‘rsatganlarki, kunlardan bir kun otda ketayotib, 818-yil rajab oyining o‘ninchi va o‘n beshinchi kunlari orasidagi (milodiy 1415-yil 15—20-sentabr) dushanba kuni yil mavsumining qaysi kuniga munosib kelishini aniqlashni istadilar. Shunga ko‘ra, otda ketayotib, xayoliy hisob-kitob bilan quyosh taqvimi (o‘sha kuni) bir daraja va ikki daqiqa ekanligini toptilar. Keyin otdan tushgach (hisob to‘g‘riligini) bu bandayi bechoradan so‘rab, aniqlab oldilar.