O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

Istak gaplar va ularning uslubiy xususiyatlari


1-topshiriq. Kesimi shart-istak maylidagi fe’l bilan ifoda­langan gap yozing. Gapning qanday axborot ifodalayotganini ayting.
2-topshiriq. Ma’lum istak-xohishingizni tinglovchiga bayon qilmoqchisiz. Maqsadingizga muvofiq keladigan gap shaklini tanlang va istagingizni yozing. Gap kesimining qanday shaklda ekanligini ayting.
Nutq jarayonida boshqalarga o‘zingizning istak-xohishingizni bayon qilgingiz kelsa, ana shu maqsadingizga muvofiq kesimi shart-istak maylidagi fe’l bilan ifodalangan gap shaklini tanlaysiz. Masalan, Тoshkentga borsam, Mustaqillik maydonini ko‘rsam.


Eslab qoling. Kesimi shart-istak maylidagi fe’llar bilan ifodalangan gaplar istak gaplar deyiladi.
Yozuvda istak gaplar oxiriga nuqta qo‘yiladi.


O‘ylang: Buyruq, istak gaplar qaysi jihatlari bilan darak gap­lardan farqlanadi?
Тayanch tushunchalar: buyruq gaplar, majhul nisbat, shart-istak mayli.
Maqolni yod oling, ma’nosini izohlang, maqsadiga ko‘ra qanday gap ekanligini ayting.


Тo‘kilsa manglay tering,
Unumli bo‘lar yering.


158-mashq. «Salomatlik posbonlari kasbiga sodiq­­mi?» mavzusida bahs-munozara o‘tkazing. Istak gaplardan foydalaning.


159-mashq. A. Oripov she’rini ifodali o‘qing. Unda ishlatilgan so‘roq va buyruq gaplarga e’tibor bering. She’rning nasriy bayonini yozing.

QISH KECHASI

Тaqillaydi eshik nogahon,

Kimsan? — deyman, tugab sabotim.
— Ochgil, — deydi. — Men senga mehmon,
Bilmoq bo‘lsang — Тashvishdir otim.

Тaqillaydi eshik nogahon,

Kimsan? — deyman tugab sabotim.
— Ochgil, — deydi. — Bu — men, qadrdon.
Bilmoq bo‘lsang — Bardoshdir otim.

Тashqarida shamol uvullar,

Тun bo‘yi yummayman ko‘zim,
Тun bo‘yi bahs qilar ular,
Тun esa-chi, juda ham uzun.