O‘rтa maxsus, kasb-hunar тa’limi markazi

O‘ylang: Darak gaplarning tasdiq yoki inkor bildirishini qanday izohlaysiz?
Тayanch tushunchalar: aniqlik mayli, ifoda maqsadi, darak ohangi, gap qolipi, darak gap, kitobiy uslub, so‘zlashuv uslubi.
Berilgan maqolning ma’nosini izohlang hamda uni darak gaplarga aylantiring.
Kuch bilim va tafakkurda.


154-mashq. Berilgan darak gaplarni ko‘chirib yozing. Har bir gapni yozganingizdan so‘ng qavs ichiga (tasdiq, inkor, xabar, orzu-umid, mas­lahat, taajjub, tashvish, gina, kinoya) ma’nolarini yozib qo‘ying.

1. Davlatimiz miqyosida olib borilayotgan ishlar, har bir zamondoshi­miz qalbiga yorug‘lik sochmoqda. 2. Axir qush uyasida ko‘rganini qiladi. 3. Ba’zan ayollarni o‘ziga befarqligini ko‘rib hayron qolasan, kishi. 4. Ayollarning tibbiy madaniyatini oshirish to‘g‘risida ham o‘ylamog‘imiz zarur. 5. Biz, o‘zbeklar, oilaparvar xalqmiz. 6. Buyuk Navoiyga alohida e’tibor bugungi kunda davlat maqomi darajasiga aylanganligi millatimizning baxtidir. 7. Dunyoda adolat hukmron bo‘lishi uchun har bir inson ulkan iste’dodini, butun kuch-g‘ayratini sarflamog‘i joiz. 8. E’tibor bering: Navoiy she’ri­yat olamiga kirishi bilanoq asarlarini o‘z ona tilida yoza bosh­­la­gan. 9. Alisher Navoiyning ummon qadar bepoyon ijodidan hamma o‘z iste’dodiga yarasha bahramand bo‘lishi mumkin. 10. Barcha insonlar o‘zidan yaxshi nom qoldirmoqqa intiladi. 11. Bugun barcha bir butun millat bo‘lib uyg‘onmas ekan, kelajak yo‘lidagi uy-ro‘zg‘orimiz kamol topmaydi — fikrsizlik, nodonlik oyog‘imizga tushov bo‘laveradi.

(Gazetadan)


155-mashq. Berilgan matnni o‘qing. Fikr-mu­lo­ha­za­lar bildiring. Sohib­qiron­ning aytgan gap­la­ri­ni darak gapga aylantiring.

AMIR ТEMURNING BOLALIGI

Deydilarki, Sohibqiron yetti yoshligida otasi bilan bir qarin­doshinikiga bordi. Ul kishi badavlat, nufuzli kishi edi va farovonlik bilan kun kechirardi. Uning yetmishta turk va hind quli bor ediki, uning mollarini shundan bilsa bo‘lardi. O‘sha kishi Sohibqironning otasiga shikoyat qildi: «Xudo menga mol-u davlat berdi, lekin uni saqlashga tamoman ojizman. Qullarimiz sabr-u toqatli emaslar, farzandlarim esa salohiyatsiz. Shu sababdan mol-u dunyomga nuqson yetmasa deb qo‘rqaman». Sohibqiron gapga aralashdi va dedi: — Ey ota! Farzandlaringga mollaringdan bo‘lib ber va undan so‘ng ularni o‘z mol-u mulkiga doxil qilginkim, ular o‘z-o‘zi bilan ovora bo‘lsin. So‘ng turk qullarni hind qullarning tepasiga qo‘yginki, hindlarni o‘z amri farmoniga bo‘ysundirsinlar. Keyin har uch qulni topshir. So‘ng ularning har birini yettitadan qulning amiri qil. Keyin yetmish qulga bosh bo‘lgan yettita qulni bir-birining ta’zim va tashrifiga buyur. Ularni ko‘zdan qochirma». O‘sha kishi darhol amir Тarag‘ayga dedi: «...Sening bu farzanding jahonga podshoh bo‘ladi, chunki buni uning shu gaplaridan fahmlab turibman...» (Abdurazzoq Samarqandiy)