Organik kimyo

33-rasm. Suyuqlanish haroratini aniqlaydigan asboblar

2-tajriba. Qaynash temperaturasini aniqlash.

Suyuq moddalarning tozaligini aniqlashda ularning qaynash temperaturasidan foydalaniladi. Suyuq moddaning to’yingan bug’ bosimi atmosfera bosimiga tenglashgandagi temperatura qaynash temperaturasi deyiladi. Suyuqliklarning qaynash temperaturasi moddaning molekulyar og’irligi, tarkibi, tuzilishi va ayniqsa bosimiga bog’liq bo’ladi. Suyuqliklarning qaynash temperaturasini aniqlashda oddiy xaydash asbobidan foydalaniladi. Vyurs kolbasining 2/3 xajmigacha qaynash temperaturasi aniqlanishi kerak bo’lgan suyuqlik quyiladi. Kolbaga probka yordamida termometr o’rnatiladi. Suyuqlik bir tekis qaynashi uchun kolbaga mayda g’ovak material (chinni yoki sopol bo’lakchalari) solinadi. Suyuq modda isitilganda uning bug’lari kolbaning yuqori qismiga ko’tarilib, termometrning simob ustuni yuqoriga ko’tariladi va temperatura moddaning qaynash temperaturasiga etganda termometrning simob ustuni o’zgarmaydi. Termometrning ana shu ko’rsatkichi suyuqlikning qaynash temperaturasi deyiladi.

Agar xaydalayotgan modda toza bo’lsa, xaydash vaqtida termometrning simobli ko’rsatkichi o’zgarmaydi, xaydalayotgan suyuqlik aralashma bo’lsa, xaydalayotgan suyuqlik aralashma bo’lsa termometrning simobli ko’rsatkichi tobora ko’tarila boradi. Oz miqdordagi suyuqliklarning qaynash temperaturasini aniqlash uchun Sivolobov metodidan foydalaniladi. Buning uchun diametri 2-6 mm li uchi kavsharlangan shisha naychaga 0,5 mm suyuqlik solinadi, so’ngra uning ichiga suyuqlanish temperaturasini aniqlash uchun ishlatiladigan yuqori tomoni kavsharlangan ingichka kapillyar tushirilib, naycha rezina xalqa yordamida 26-rasmda ko’rsatilgandek termometrga ulanadi va suyuqlanish temperaturasini aniqlaydigan asbobga tushiriladi. Asbob sekin qizdiriladi, bunda dastlab sekin, so’ngra shiddatli ravishda gaz pufakchalari hosil bo’ladi va ana shu vaqtdagi temperatura suyuqlikning qaynash temperaturasiga teng bo’ladi.