Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

Ayrim vakillari va ularni ishlatilishi
. Spirtlar orasida metil va etil spirtlarning ahamiyati kattadir. 
Metil spirti 54
0
S da qaynaydigan suyuqlik, o‘ta zaharli. Saonatda SO va N
2 
dan sintez qilinadi.
Metil spirti asosan chumoli aldegidi ishlab chiqarishda, erituvchi sifatida, turli molekulalar tarkibiga 
metil guruhini kiritishda, metil-, dimetil- va trimetilamin olishda ishlatiladi. 
Etil spirti 78,4
0
S qaynaydi. Sanoatda asosan etilendan va pentozan saqlovchi birikmalardan olinadi. U 
erituvchi sifatida butadien-1,3 olishda va oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi. 
Propil-, izopropil-, butil spirtlar sirt aktiv birikmalar olishda, aldegid va ketonlar, murakkab efirlar 
olishda ishlatiladi. 
 
 
 
4.2. Ikki atomli spirtlar (glikollar) 
Tuzilishida ikkita gidroksil guruhi bo‘lgan birikmalar ikki atomli spirtlar yoki glikollar deb ataladi.
Glikollarning umumiy formulasi S
n
H
2n
(OH)
2
bilan ifodalanadi. Bu erda n 

2 bo‘lishi kerak. CHunki 
SH
2
(OH)
2
tarkibli spirt mavjud emas. Bitta uglerod atomi ikkita gidroksil guruhini ushlab turolmaydi, 
natijada undan suv molekulasi ajratib chiqib, chumoli aldegidini hosil qiladi. SHuning uchun 
glikollarning gomologik qatori S
2
N
4
(ON)
2
– etilen glikoldan boshlanadi.
Izomeriyasi va nomlanishi. Glokollarning emperik va sistematik nomenklatura bo‘yicha nomlash qabul 
qilingan. Quyida biz glikollarni nomlashga misollar keltiramiz. 
CH
3
C OH CH
3
C O – H CH
3
– C
+
CH
3
– C – Br
H – Br
..
..
+
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
+
–
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
-H
2
O
+Br
–
CH
3
C OH CH
3
C O – H CH
3
– C
+
CH
3
– C – Br
H – Br