O’quv yilida umumiy o’rta ta’lim maktablarining

2.
 
«Global shahar» va «Madaniy landshaft» atamalarining mazmun-mohiyatini 
tushuntiring. 
Javob: 
Globalal shahar – 
aholi soni bir necha million kishiga teng bo‘lib, yirik 
transmilliy korporatsiyalar va xalqaro tashkilotlar qarorgohlari, dunyodagi eng yirik 
port, sanoat korxonalari, bank, moliyaviy jamg‘arma va birjalar joylashgan shahar. 
Madaniy landshaft
– jamiyat manfaatlarini ko‘zlab, xususiyatlari inson tomonidan 

---

38 
@geografiya_test_video_slayd
 
ilmiy asosda va oqilona o‘zgartirilgan geotizim.
 
3.
 
Dunyoning siyosiy xaritasidan Markaziy Osiyo davlatlarini ko‘rsating. 
Ulardan maydoni va aholisi jihatidan eng kichiklarini ajrating. Ushbu davlatlar 
poytaxtlaridan birining geografik koordinatalarini aniqlang
. 
Javob: 
Markaziy Osiyo davlatlari: Qozog’iston, Qirg’iziston, O’zbekiston, 
Turkmaniston, Tojikiston. Ular ichida Tojikiston (142 ming km
2
) maydoniga ko’ra 
eng kichigi bo’lsa, Turkmaniston (5,9 mln kishi) aholi soniga ko’ra eng kam davlat 
hisoblanadi. Tojikistonning poytaxti-Dushanbening geografik koordinatalari: 38°38' 
shimoliy kenglik, 68°51' sharqiy uzoqlik. 
30-BILET 
1.
 
Osiyoning subregionlarga bo‘linishi. Sharqiy Osiyo siyosiy xaritasi, 
davlatlarining iqtisodiy rivojlanishi. 
Javob: 
Osiyo jahondagi eng yirik qit’a hisoblanib, uning maydoni 43,4 mln km
2
(jahon quruqlik yuzasining 29,2 %)ni, aholisi soni esa 4,4 mlrd kishiga yaqin (jahon 
aholisining 59,5% ni tashkil etadi). Zamonaviy Osiyo siyosiy xaritasida 47 ta 
mustaqil davlat mavjud. Bu davlatlarning 13 tasi monarxiya boshqaruv shakliga, 7 
tasi federativ ma’muriyhudu diy tuzilishga ega. Qit’a hududi 5 ta subregionga – 
Janubi-g‘arbiy, Janubiy, Sharqiy, Janubi-sharqiy va Markaziy Osiyoga ajratiladi. 
Mazkur subregionlarni madaniy-tarixiy mintaqalar sifatida ham ko‘rish mumkin. 
Ularni ajratishda tarixiy, etnik, diniy omillar bilan bir qatorda, tabiiy belgilarga ham 
e’tibor qaratilgan.
Sharqiy Osiyo davlatlari. Osiyoning sharqiy qismida joylashgan hududlari Sharqiy 
Osiyo subregioni hisoblanadi. Shimoliy, g‘arbiy, janubiy qismlaridan mintaqaning 
quruqlik chegaralari o‘tsa, sharqi Yapon, Sariq, Sharqiy Xitoy, Janubiy Xitoy 
dengizlari zanjiri bilan o‘ralgan. Uning umumiy maydoni 11,8 mln km2, aholisi soni 
esa 1,5 mlrd.dan ortiq. Mazkur mintaqa Yer shari quruqlik maydoning deyarli 8% ini 
egallaydi; dunyo aholisining 22,2% ni o‘z ichiga oladi; dunyo bo‘yicha YMM ning 
1/4 qismidan ortiq shu mintaqa hissasiga to‘g‘ri keladi. Subregion hududida 5 ta 
mustaqil davlat joylashgan. Subregionda o‘rtacha urbanizatsiya darajasi 58% bo‘lgan 
holda, uning davlatlari orasida iqtisodiyoti rivojlangan Yaponiya (93%), Koreya 
Respublikasida (82%) baland, KXDRda esa past (60%) ko‘rsatkichlar kuzatiladi. 
Sanoatida konchilik (Xitoy, Mongoliya, KXDR), yoqilg‘i-energetika (Xitoy, Koreya 
Respublikasi, Yaponiya), qora va rangli metallurgiya (Xitoy, Yaponiya, Koreya 
Respublikasi), mashinasozlik (Xitoy, Yaponiya, Koreya Respublikasi), kimyo (Xitoy, 
Yaponiya, Koreya Respublikasi, KXDR), o‘rmon va yog‘ochsozlik (Xitoy, Koreya 
Respublikasi), yengil va oziq-ovqat (subregionning barcha davlatlari) tarmoqlari 
muhim ahamiyatga ega. Turli tarmoqlarda sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish 
bo‘yicha Xitoy, Yaponiya, Koreya Respublikasi davlatlari jahonda yetakchi 

---

39 
davlatlardan hisoblanadilar. Ayniqsa, ushbu davlatlarning qora metallurgiya, 
kemasozlik, avtomobilsozlik, elektronika va elektrotexnika, kimyo sanoatlaridagi 
ulushi katta. Sharqiy Osiyo davlatlari iqtisodiyotida qishloq xo‘jaligi katta 
ahamiyatga ega. Mongoliya va Yaponiya qishloq xo‘jaligida chorvachilikning, 
qolgan davlatlarda esa dehqonchilikning hissasi yuqori. Dehqonchilik tarmoqlaridan 
donchilik (bug‘doy, sholi, makkajo‘xori), texnik ekinlar yetishtirish (paxta, tamaki, 
choy, kartoshka, soya), bog‘dorchilik yaxshi rivojlangan.