O’quv va tarbiya ishlari bo‘yicha direktor o’rinbosari V v. b

Инсон - табиат (Т). Бу тур намоёндалари ўсимлик ва ҳайвонот микроорганизмлар ва улар яшаш шароитлари билан ишлашади. Масалан, мева - сабзавот устаси, аграном, зоотехник, ветенар, микробиолог.
Инсон - техника (Т). Ишчилар жонсиз техник меҳнат объектлари билан ишлашади. Масалан, техник, механик, мухандис механик, муҳандис электрик, техник технолог ва ҳоказо.
Инсон - инсон (И) бунда ижтимоий тизимлар, ахлоқий гуруҳлар, турли ёшдаги инсонлар билан ишлаш назарда тутилади. Масалан, озиқ - овқат маҳсулотларини сотувчиси, сартарош, шифокор, ўқитувчи ва бошқалар.
Инсон - белгилар тизим. Табиий ва сунъий тиллар, шартли белгилар, рамзлар, рақамлар, формулалар касб тури намоёндаларини қизиқтирувчи предметлар олами ва бошқалар. Масалан, дастурчи, чизмачи - картаграф, математик, тилшунос, нашриёт муқаррири.
Инсон - бадиий образ (Б). ҳодисаларни бадиий акс этиши далиллари - мана шу нарсалар бу касб тури вакилларини қизиқтиради. Масалан, рассом декаратор, рассом - реставратор, мусиқа асбобларини созловчи, балет артисти, консерт ижрочиси, актёр ва бошқалар.
Бу бешта касб турлари мақсадлар белгисига кўра 3 та синфга бўлинади.
Гностик касблар (Г) (қадимги юнончадан “гносис” билим);
Ўзгартирувчи касблар;
Қидирувли касблар;
Асосий иш қуролларига кўра ҳар қайси синф доирасида 4 та билимни ажратиш мумкин.
Қўл меҳнати касблари;
Машина қўл меҳнати;
Автоматлашган ва автоматик тизимлар қўлланиши билан боғлиқ касблар;
Функционал иш қуроли билан боғлиқ касблар.
Меҳнат шароитларига кўра, Е.А.Климов касбларни 4 гуруҳга бўлади. Маиший микроиқлимга хонакига яқин иш. (Б) ҳар хил об-ҳаво шароитида очиқ ҳавода бўлиш билан боғлиқ касблар аграном, пайвандчи, автоназорат инспектори.
Одатий бўлмаган шароитларда баландликда, сув тагида, ер тагида баланд паст даражаларда ишлаш: ғаввос, ўт ўчирувчи ва ҳоказо. Инсонлар соғлиги, ҳаёти учун юқори масъулият шароитида ишлаш: моддий қадриятлар, болалар боғчаси тарбиячиси, ўқитувчи, терговчи. Шартли белгиларни қўллаган ҳолда, касблар дунёси “харитасини” ва маълум касбнинг наъмунавий формуласини тузиш мумкин. Бу формула реал касбга нисбатан ҳам орзудаги касбга нисбатан ҳам, қўлланиши мумкин.