O`quv –uslubiy qo`llanma toshkent 2012 tursunoy ziyadova

Mustaqil ish. O’qing. Imlo xatolarni tuzating, tushirib qoldirilgan tinish belgilarni o’rniga qo’ying, matnni ko’chiring.
1 Elchibek uning tiyrak ko’zlarini yaltirashdan jiddiy gapga bel bog’laganligini angladi 2 oxiri uning ham ko’ngli buzildi… Ammo sir boy bermay meni yupatishga tushdi 3 Betiga suv purkap katta panis bilan elpip o’ziga keltirdilar G’ G’ul 4 qo’li ishga o’rgangan odamni bo’sh qolishi katta fojia S Ahm 5 To’satdan uning xayoliga akasining bundan besh olti oy oldin yozgan xati shundan buyon undan dom darak yo’q tushdi va h.k.
(Bajarish namunasi: 1. Elchibek uning tiyrak ko’zlari yaltirashidan, jiddiy gapga bel bog’laganligini angladi. 2. Oxiri...
Bunda o’quvchidan gap qismlarini zarur tinish belgisi (ohang) yordamida to’g’ri, izchil joylashtirish, fikrni qisqa, lo’nda ifodalash, kontekstdagi urg’uli so’z, kiritmalar mazmuni, gap ohangini ilg’ash (anglash) va gapda ti-nish belgilarini o’rinli qo’llash orqali mazmunni saqlash ko’nikmasini egallashi talab qilinadi. Shuningdek, MYaKShda sarlavha ustida ishlash ham alohida ahamiyatga ega.
Sarlavha - o’quvchida matn mazmuni, sohasi, berilgan ma’lumot ko’lami haqida tasavvur hosil qiluvchi kichik axborot, nutq birligi. U matn doira-sini chegaralash, xulosani belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi. Buning bir qancha sabablari bor. Birinchidan, sarlavhaga tasodifiy so’zlar tushmaydi, ikkinchidan matnga nom qo’yish, uni qismlarga farqlash va nomlash muhim badiiy-estetik vazifani ham bajaradi. Uchinchidan, sarlavha matnning so’z yoki so’z birikmasiga aylangan mazmuni ekanligini hisobga olsak, uning o’quvchi e’tiborini jalb qilishdagi ahamiyatini tushunish qiyin emas.
So’z- sarlavha uchun matnda ishtirok etgan ot so’z turkumiga oid so’zlar tanlanadi. Ular asosan, bosh kelishikda, birlikda ( «E’zoz», «Kamolot», «Ustoz») ishlatiladi yoki ot+ot, sifat+ot, son+ot yoki olmosh+ot qolipidagi SBlari (“Qozining hukmi”, “Mening vatanim”, “Yangi maktab”, “Aqlli qiz”) holatida qo’llaniladi. Sarlavha o’quvchiga matn mazmunini tasavvur qilish va o’ziga keraklisini tanlash imkonini beradi. Bu haqda stilist I.Toshaliev shunday yozadi: “U (sarlavha) matn uchun shunchaki ramz-belgi emas, matn mohiyati, mazmuni, maqsadi, vazifasi bilan uzviy aloqador bo’lgan muhim tarkibiy qismdir”¹².