O`quv –uslubiy qo`llanma toshkent 2012 tursunoy ziyadova

Ona tili o’rganishda onglilik, faollik va mustaqillik printsiplari. Didaktik adabiyotlarda onglilik deganda o’rganilayotgan mavzuga oid axborot mazmunini asosli egallash, xulosa va umumlashmalarni chuqur va atroflicha faxmlash, mavzu yuzasidan bilimlarni sisgemali va to’g’ri bayon qilish, egallangan bilimlarning ishonch va e’tiqodga aylanishi, o’rganilgan bilimlardan turmushda mustaqil foydalana olish tushuniladi. Bu printsip til hodisalarining mohiyatini anglab, tushunib, ongli o’zlashtirishni talab qiladi.
Ona tili materiallarining ongli o’zlashtirilishini ta’minlash o’qituvchi oldiga qator talablar qo’yadi. Bu talablar:
a) o’quv materialining bolalar yosh xususiyati va bilim saviyasiga mos tushishi, ularning o’qui imkoniyatlariga to’g’ri kelishi;
b) o’rgatiladigan materialni o’rganilgan materiallar bilan uzviy bog’lash;
v) grammatik tushunchalar yuzasidan bolalarning mustaqil fikrlash faoliyatini yuzaga keltirish; zaruriyat tug’ilganda ana shu tushunchalarni qisqa va tushunarli izohlash;
g) misollarning aniq va hayotiy bo’lishi, o’quvchilar topgan misollardan unumli foydalanish;
d) mashqlarning qiziqarliligi va xilma - xilligiga erishish;
e) darsni ma’lum bir sistemada olib borish;
s) tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurol va tsxnik vositalardan unumli foydalanish kabilar bo’lib xisoblanadi.
Onglilik ta’lim jarayonida o’quvchilarning faollik ko’rsatishi bilan chambarchas bog’langan. Chunki ta’lim jarayonida o’quvchilarning bilish faoliyatini kuchaytirmay turib, o’quv materialining ongli o’zlashtirilishiga erishib bo’lmaydi. O’quvchi dars jarayonida ongli o’zlashtirgan bilimlardan bu amaliy faoliyatda bemalol foydalanishi mumkin,
Ta’limda faollik va mustaqillik o’zaro uzviy bog’langan didaktik kategoriyalardir. Har qanday faollik asosida aqliy faoliyat yotadi. Faollik shaxsning bilimlarni puxta egallash, o’z extiyojlarini qondirishga qaratilgan muhim qobiliyatidir. Ko’pgina pedagogik adabiyotlarda "agar o’qituvchi materialni tushunarli bayon qilib bersa, ko’rgazmali qurollar hamda texnik vositalardan foydalansa, o’quvchilarning shaxsiy xususiyatlarini xisobga olib, bo’sh o’zlashtiruvchi o’quvchilar bilan ish olib borsa, o’quv jarayoni faollashib, ta’lim samarali bo’ladi" degan fikr ilgari suriladi. Lekin faollik mustaqil aqliy faoliyat ko’rsatish orqaligina to’liq ta’minlanadi.