O„quv qo„llanmada suv xo„jaligi boshqaruvini yanada takomillashtirish

O„zPITI tavsiyalariga asosan gidromodul rayonlar bo„yicha g„o„zaning 
sug„orish
 
tartiblari 
Surxondaryo viloyati
 
Gidromodul 
rayon
Sug„orish 
sxemasi
Vegetatsiya davrida sug„orishlar
Sug„orish me‟yori, m
3
/ga
Sug„orish muddati
boshlanishi
tugashi
I.
Bo„z tuproqli mintaqa 
I
2-5-2
7600
21.05
15.09
II
2-5-1
7000
21.05
15.09
III
2-3-1
6600
26.05
15.09
IV
2-4-2
7300
16.05
15.09
V
1-3-1
5000
26.05
10.09
VI
1-3-1
6000
26.05
10.09
VII
1-4-1
5600
21.05
10.09
VIII
1-2-1
3300
6.06
5.09
IX
1-2-1
4300
26.05
5.09
Gidromodul 
rayon
Sug„orish 
sxemasi
Vegetatsiya davrida sug„orishlar
Sug„orish me‟yori, m
3
/ga
Sug„orish muddati
boshlanishi
tugashi
II.
CHo„l mintaqasi 
I
3-7-2
11000
6.05
30.09
II
3-6-2
10100
11.05
25.09
III
2-4-2
9600
16.05
20.09
IV
3-7-2
10600
11.05
30.09
V
2-3-2
7200
21.05
20.09
VI
2-3-2
8700
16.05
30.09
VII
2-5-2
8200
11.05
25.09
VIII
1-3-1
4800
1.06
15.09
IX
1-3-1
6200
26.05
15.09
Qashqadaryo viloyati
 
I.
Bo„z tuproqli mintaqa
I
2-6-2
7600
1.05
10.09
II
2-5-1
6900
1.05
5.09
III
2-3-1
6600
11.05
5.09
V
1-3-1
4900
26.05
31.08

---

58 
VI
1-3-1
5900
21.05
31.08
VII
2-4-1
5600
11.05
31.08
VIII
1-2-0
3300
6.06
25.08
IX
1-3-0
4300
1.06
25.08
II.
CHo„l mintaqasi
III
2-5-1
6500
21.05
20.09
IV
3-8-1
9300
11.05
20.09
VI
2-4-1
7600
1.06
15.09
VII
3-5-1
7200
21.05
15.09
IX
1-4-0
5500
11.06
10.09
Navoiy viloyati
 
I.
CHo„l mintaqasi
I
3-6-1
8600
11.05
15.09
II
3-5-1
7900
16.05
10.09
III
2-4-1
7500
21.05
10.09
V
1-3-1
5500
6.06
5.09
VI
1-4-1
6800
1.06
10.09
VIII
1-3-0
3800
11.06
25.08
IX
1-3-1
4900
6.06
5.09
II.
CHo„l mintaqasi va qo„ng„ir tuproq
I
2-5-1
7300
11.05
10.09
II
2-4-1
6600
16.05
10.09
III
2-3-1
6300
21.05
10.09
IV
3-5-1
8100
1.05
25.08
Gidromodul 
rayon
Sug„orish 
sxemasi
Vegetatsiya davrida sug„orishlar
Sug„orish me‟yori, m
3
/ga
Sug„orish muddati
boshlanishi
tugashi
V
1-4-1
5600
6.06
5.09
VI
1-4-0
5700
1.06
31.08
VIII
1-2-0
3200
11.06
20.08
IX
1-3-0
4100
6.06
25.08
Sirdaryo viloyati
 
III
2-3-0
5500
6.06
25.08
IV
3-4-1
6100
26.05
31.08
VI
1-4-0
5600
6.06
31.08
VII
1-5-0
4700
11.06
31.08

---

59 
VIII
0-3-0
2800
21.06
10.08
Jizzax viloyati
 
I
3-5-2
7800
6.05
10.09
II
3-5-1
7100
11.05
5.09
III
2-4-1
5800
11.05
10.09
IV
3-6-1
7500
16.05
5.09
V
2-4-0
5100
6.06
25.08
VI
1-4-0
6100
1.06
31.08
VIII
1-3-0
3400
11.06
20.08
Namangan viloyati
 
I.
Bo„z tuproqli mintaqa
II
2-4-1
6200
16.05
10.09
III
2-4-0
5900
21.05
31.08
V
2-3-0
4400
26.05
25.08
VI
2-3-0
5300
16.05
10.09
VIII
1-2-0
3000
1.06
20.08
IX
1-3-0
3800
11.06
31.08
II.
CHo„l mintaqasi
II
2-5-1
6700
6.05
5.09
III
1-4-1
6400
26.05
31.08
V
2-3-0
4800
26.05
25.08
VI
1-4-0
5800
16.05
25.08
VIII
0-3-0
3200
11.05
20.08
IX
0-4-0
4200
11.06
25.08
Farg„ona viloyati
 
I. Bo„z tuproqli mintaqa
I
2-5-1
6200
11.05
15.09
II
2-4-1
5600
11.05
5.09
III
1-3-1
5300
26.05
5.09
VI
1-3-0
4800
1.06
25.08
IX
1-2-0
3500
11.06
20.08
Gidromodul 
rayon
Sug„orish 
sxemasi
Vegetatsiya davrida sug„orishlar
Sug„orish me‟yori, m
3
/ga
Sug„orish muddati
boshlanishi
tugashi
II.CHo„l mintaqasi
I
2-6-1
7200
11.05
15.09

---

60 
II
2-5-1
6500
11.05
10.09
III
1-4-1
6200
21.05
5.09
IV
2-5-1
6800
16.05
15.09
VI
1-3-1
5600
26.05
5.09
VIII
0-3-0
3100
16.06
20.08
IX
1-3-0
4000
6.06
25.08
Buxoro viloyati
 
II
3-5-1
7900
16.05
10.09
III
2-4-1
7500
21.05
10.09
IV
3-5-1
8100
16.05
15.09
V
1-3-1
5500
6.06
5.09
VI
1-4-1
6800
1.06
10.09
VII
3-5-0
6400
21.05
10.09
VIII
1-3-0
3800
11.06
25.08
IX
1-3-1
4900
6.06
5.09
Xorazm viloyati
 
III
1-5-1
7100
16.05
5.09
IV
3-5-1
7500
6.05
10.09
V
1-4-1
5100
6.06
5.09
VI
1-4-1
6100
1.06
5.09
VII
2-5-0
5800
26.05
5.09
VIII
1-3-0
3400
11.06
25.08
IX
1-3-0
4400
11.06
31.08
Samarqand viloyati
 
I
2-4-1
7300
11.05
15.09
II
2-4-1
6600
16.05
10.09
III
2-3-1
6300
16.05
10.09
VI
1-4-0
5700
16.05
5.09
VIII
1-2-0
3200
1.06
25.08
IX
1-3-0
4100
26.05
25.08
Andijon viloyati
 
I. Bo„z tuproqli mintaqa
I
2-5-1
6400
21.05
10.09
II
1-5-1
5900
16.05
10.09
III
1-3-1
5600
21.05
31.08
IV
1-5-1
6100
16.05
10.09
V
1-4-0
4200
11.05
10.09

---

61 
VI
1-4-0
5000
26.05
25.08
Gidromodul 
rayon
Sug„orish 
sxemasi
Vegetatsiya davrida sug„orishlar
Sug„orish me‟yori, m
3
/ga
Sug„orish muddati
boshlanishi
tugashi
VII
2-4-0
4700
21.05
25.08
VIII
0-3-0
2800
21.06
20.08
IX
0-3-0
3600
16.06
20.08
II.CHo„l mintaqasi
III
2-5-1
6200
21.05
10.09
V
1-4-1
4700
26.05
5.09
VI
1-3-1
5600
21.05
10.09
VIII
1-3-0
3100
6.06
20.08
IX
0-4-0
4000
16.06
25.08
Qoraqalpog„iston Respublikasi
 
I. Janubiy hudud
V
2-3-0
5100
26.05
31.08
VIII
1-3-0
3400
16.06
25.08
IX
1-3-0
4400
11.06
31.08
II. SHimoliy hudud
II
2-4-1
6100
21.05
15.09
V
1-4-0
4400
26.05
25.08
VI
1-4-0
4400
21.05
25.08
VIII
0-3-0
2900
11.06
20.08
IX
1-2-0
3800
1.06
30.08
Toshkent viloyati
 
I
2-5-1
6300
6.05
15.09
II
2-4-1
5800
16.05
10.09
III
1-3-1
5500
1.06
5.09
V
1-3-0
4100
26.05
20.08
VI
1-3-0
5000
1.06
31.08
VIII
0-3-0
2800
6.06
20.08
IX
1-2-0
3600
11.06
25.08
So„nggi yillarda ekinlarni sug„orish rejimi butun dunyoning sug„oriladigan 
maydonlari uchun yagona bo„lgan FAO uslubi, CROPWAT kompyutr dasturi 
bo„yicha aniqlashga o„tish bo„yicha ishlar olib borilmoqda. 

---

62 
Nazorat savollari: 
1. 
Sug‘orish usullarini qo‘llash bo‘yicha tajribalar qo‘yishni tashkil etish qanday 
amalga oshiriladi? 
2. Sug‘orish usullarini qo‘llash bo‘yicha tajribalar qanday o‘tkaziladi?
3. Sug‘orish usullarini qo‘llashda nimalarga e’tibor berish lozim? 
4.2.Sug„orishning texnik elementlarini tanlash: egat uzunligi, egatning 
ko„ndalang kesim yuzi, egatdagi suv sarfi. 
Sug‘orishning asosiy mohiyati - 
bu qishloq xo„jalik ekinlari uchun kerakli 
namlikni etkazib berib, ekinlar uchun zarur bo„lgan tuproqning suv, ozuqa, havo va 
issiqliq rejimlarini xamda sug„oriladigan maydonda maqbul mikroiqlim sharoitini 
ta‟minlash va boshqarishdan iboratdir. 
Sug‘orish
amalga oshirilishi bo„yicha 
muntazam
va 
bir marotabalik
sug„orishlarga bo„linadi.
Muntazam sug‘orish 
da xududning tabiiy-iqlim sharoitidan va o„simlikning 
suvga bo„lgan talabidan kelib chiqib, vegetatsiya (o„suv) davrida tuproq muntazam 
namlantirib - sug„orilib boriladi. 
Bir marotabalik sug‘orish 
da tuproq bir yilda bir marotaba: baxor yoki 
kuzda nam to„plovchi sug„orishlar limanlar yordamida amalga oshiriladi. 
Sug„orish suvining sug„orish dalasi uzunligi va tuproq faol qatlam chuqurligi 
bo„ylab bir tekis taqsimlanishi;
Sug„orish suvining tuproq faol qatlam ostiga sizilishiga, havoga bug„lanishiga 
va tashlamalarga tashlanishiga yo„l qo„ymaslik;
Tuproqqa va ekinlarga ishlov berishni mexanizatsiyalash; 
Sug„orish tizimida suv taqsimlash va sug„orishni mexanizatsiyalash va 
avtomatlashtirish, sug„orishda yuqori ish unumi va sifatiga erishish; 
Tuproqning zichlashuvi va strukturasini buzilishi xamda irrigatsiya eroziyasiga 
yo„l qo„ymaslik;
Qishloq xo„jalik ekinlaridan muntazam yuqori hosil olishga erishish. 
Qishloq xo„jaligi ekinlarining sug„orish rejimiga ta‟sir etuvchi omillar: 

---

63 
Iqlim sharoiti
: havo harorati, yog„in miqdori va uning yil oylari bo„yicha 
taqsimlanishi; havo namligi va bug„lanishi; shamolning kuchi, yo„nalishi va 
takroriyligi. 
Tuproq sharoiti
: tuproqning mexanik tarkibi, suv–fizik xossalari, sho„rlanish 
darajasi va turi.
Gidrogeologik sharoitlar
: er osti suvlarining satxi, minerallashganligi va 
ularning o„zgarishi. 
Iqtisodiy–xo„jalik sharoitlari:
tuproq unumdorligi, agrotexnika ekinning 
hosildorligi.
Qishloq xo„jaligi ekinlarining turi
: g„o„za, kuzgi bug„doy, sabzavot ekinlari, 
bog„, uzumzorlar va b. 
Qishloq xo„jaligi ekinlarining biologik xususiyatlari
: o„simliklarning navlari, 
suvga, tuzga va issiqlikka munosabati.
Sug„orish usuli va texnikasi: 
er ustidan, tomchilatib, yomg„irlatib va b. 
usullar va texnikalar.