O‘quv qo‘llanma “Durdona” nashriyoti Buxoro 2022

Birinchi toifa
-sayyidlar, ulamo, shayxlar va fozillarni o‘ziga 
yaqinlashtirdi. Ular Amir Temurning saroyiga doimo kelib-ketib, 
majlislarini bezab turishardi. Diniy, huquqiy, aqliy masalalarni o‘rtaga 
tashlab, qimmatli fikrlar bildirishardi. Halol va haromga oid 
masalalarni ulardan o‘rgandi. 
Ikkinchi toifa
-aqlli kishilar va kengash sohiblari, ehtiyotkor, 
qat’iyatli arboblar, keyinni o‘ylab, olisni ko‘rib ish yurituvchi, keksa 
va tajribali kishilarni xos majlisiga kiritib, ularning suhbatlaridan, 
ishlaridan naf olib, tajribalar hosil qildi. 
Uchinchi toifa
-duogo‘y kishilarni qadrladi. Xilvatda ulardan 
duolar tilab, istaklarining bajo etilishini o‘tinib so‘rardi. Majlislarda, 
yig‘inlar, bazmlar va jang maydonlarida ulardan ko‘p barakotlar topdi. 
Chunonchi, Amir Temurning lashkari To‘xtamishxon lashkarining 
ko‘pligini ko‘rib sarosimaga tushib qolganda, sohibi duo bo‘lmish 
Mirziyouddin Sabzavoriy boshidan sallasini oldi; qo‘llarini duoga 
ochib Tangridan zafar tiladi. Hali duosi tugamay, duo ta’siri ko‘rindi 
va lashkari yog‘iyni qochirdi. Yana bir misol shulki, saroyi 
haramidagilardan biri qattiq betob bo‘lib, o‘limi yaqinlashdi. Duogo‘y 
sayyidlardan o‘n ikki kishi yig‘ilishib keldilar. Har biri o‘z umridan 
bir yilni unga bag‘ishladi va u sog‘ayib yana o‘n ikki yil umr ko‘rdi. 
To‘rtinchi toifa
-amirlar, sarhanglar, sipoh-solorlarga majlisdan 
o‘rin berib, martabalarini yuqori ko‘tardi. Ular bilan suhbatlashib, 
maslahatlar oldi. Jang maydonida mardona qilich chopishgan shijoatli 
jasur kishilarni xush ko‘rdi; jang maydonlariga ot choptirib kirib-
chiqish usullarini, g‘anim lashkari to‘pini buzib, saflarini sindirishni, 
nayza sanchib, qilich chopishni ulardan so‘rar edi. Sipohgarlik 
ishlarida ularga ishonib kengash so‘rar edi. 
Beshinchi toifa
-sipoh va raiyat bo‘lib, har ikkisiga bir ko‘z bilan 
qaradi. Sipohiylardan chiqqan bahodirlar, dovyuraklarga maxsus faxrli 
o‘tog‘, kamar va o‘qdon taqdim etib, martabalarini ko‘tardi. 
Har mulk va mamlakatning beklari, ulug‘lari, boshliq 
oqsoqollarini hurmatladi; ularga sovg‘a-salomlar berib, xizmatlaridan 
foydalandi. Sipohiylarni hamisha jangga tayyor holda tutdi, oylik 
haqlarini so‘rattirmay vaqtida berardi. Chunonchi, Rum yurishida 

---

89 
sipohiylariga o‘tgan va kelajakda qiladigan xizmatlari uchun yetti 
yillik oziq-ovqatlarini birvaraqayiga berdi. Sipoh va raiyatni shunday 
tutdiki, birontasi ikkinchisiga zulm ko‘rsatib, oyoq osti qilolmas edi. 
Boshqa sipohiylarni o‘z martabalariga va darajalariga qarab shunday 
saqladiki, ular haddidan oshib ortiqcha qadam qo‘yolmasdi. Ularning 
martabalarini na ko‘p ko‘tarib hovliqtirdi va na ko‘p tushurib 
ko‘ngillarini cho‘ktirdi. Qaysi biri biror xizmat ko‘rsatar ekan, 
in’omlar berib, boshqalardan ayricha hurmatladi. 
Kimning aqdi va shijoatini sinov tarozusida tortib ko‘rib, 
boshqalarnikidan ortiqroqligini ko‘rsa, uni tarbiyaga olib, amirlik 
darajasiga ko‘tarar edi. So‘ngra ko‘rsatgan xizmatlariga yarasha 
martabasini oshirib borardi.