O’quv materiallar

Xromosoma mutatsiyalari asosan uch turga bo‘linadi:

1. 
   Xromosomalar sonini o‘zgarishi;
   
2. 
   Genlar soning va ketma–ket joylashuvining o‘zgarishi (xromosomalarning qayta tuzilishi struktura o‘zgarishlariga olib keladi);
   

3. Individual genlarning o‘zgarishi (gen ichidagi o‘zgarishlar)
Mikroorganizmlar seleksiyasida oxirigi ikkita tur mutatsiyalari asosiy ahamiyatga egadir.
Mutantlarning eng muhim hususiyatlaridan biri bu ularning reversiyasidir, ya’ni boshlang‘ich fenotipga qaytish hususiyatidir (qayta mutatsiyalanish)
Reversiya natijasida hosil bo‘lgan mutantlar revertantlar deb ataladi.

MUTATSIYALAR TURI

1. 
   Deletsiya/o‘chirilish – xromosoma ma’lum qismlarini yoki bir necha genlarni tushib qolishi;
   
2. 
   Duplikatsiya – genlarni ikkilanishi;
   

3. Amplifikatsiya – alohida yoki bir gurux genlarini ko‘payishi;
4. Transpozitsiya – xromosomadagi xromosama qismlarini yangi sohalarga joylashib olishi;
5. Inversiya – xromosomadagi genlar joylashuvi ketma-ketligini o‘zgarishi, bunda birn funksiyalarni yo‘qolib yangilarini yuzaga kelishi kuzatiladi;
6. Letal mutatsiyalar – bu genomning katta qismlarni egallab oluvchi mutatsiyalar turi bo‘lib, natijada organizm halok bo‘ladi.
7. Gen ichidagi mutatsiyalar:
- nuqtali – bir gen chegarasidagi nukleotidlar ketma –ketligini o‘zgarishi (nuqtali mutatsiyalar natijasida oqsilda bir aminokislota o‘rniga boshqasi almashib qoladi yoki oqsil molekulasining tuzilishi o‘zgaradi, bu o‘z navbatida fermentfaolligini yo‘qlishiga olib keladi, agarda bu oqsil boshqaruvchi yoki repressor bo‘lsa, u holda produtsent tomonidan so‘nggi mahsulotni ishlab chiqarilishi oshadi)

• 
  tranzitsiya yoki transversiya – bir yoki bir necha asosnlarni tushib qolishi yoki qo‘shilishi (transsiziya – purin puringa yoki pirimidin pirimidinga almashinadi, transversiya – purin pirimidinga almashinadi).
  

Xulosa:
Bioob’ektlarni takomillashtirish – bu genomdagi mutatsiyalarga ega bo‘lgan va boshlang‘ich bioob’ektdan biotexnologik hususiyatlari bilan farqlanadigan bioob’ektlarni (produtsentlarni) olishdir (qisman so‘nggi mahsulotni hosil bo‘lishini ko‘payganligi bilan)