O’quv materiallar

1.19-rasm . Ekstraksiyalash jrayoni.
So‘ng erigan moddalarning molekulyar tashilishi amalga oshadi, avval xujayralar aro bo‘shliqdagi ekstragentga, so‘ng mikro- va makro yoriqlarni to‘ldirib turuvchi ekstragentga va nihoyat material bo‘lagining yuzasiga ektraksiyalanadi.
Ekstragentda joylashgan material bo‘lagini sxema ko‘rinishida tasavvur etamiz va zarracha ichidagi ekstraksiyalanayotgan moddanining o‘rtacha konsentratsiyasini S₁ va uning yuzasidagi konsentratsiyani S₂ deb belgilaymiz.
Ikkinchi bosqichda moddalar diffuziyasi zarracha yuzasidan (konsentratsiya S₂) diffuzion chegara qatlamining tashqi yuzasiga tomon boradi (konsentratsiya S₃).
Xozirgi vaqtda xom ashyo bo‘lakchalarining yuzasidagi ekstragent devor qatlami deb nomlanuvchi umum qabul qilingan ibora bo‘lib, u diffuzion chegara qatlami deb nomlanadi. Diffuzion chegara qatlami ekstraksiyalanuvchi moddalarni ekstragentga keyingi o‘tishiga qarshilik qiladi. Bu qatlamning qalinligi jarayoning gidrodinamikasiga bog‘liq bo‘lib, asosan ekstragentni siljish tezligiga bog‘liq bo‘ladi.
Siljish tezligi qanchalik tez bo‘lsa chegara qatlami qalinligi ham shunchalik kam bo‘ladi. Diffuzion chegara qatlami sarxadlarida moddalar tashilishi erkin diffuziya qonuniga bo‘ysungan holda amalga oshadi.
Ekstraksiyalash jarayonining uchinchi bosqichda moddalarning tashilishi ekstragent harakatlanishi hisobiga amalga oshadi (konvektiv diffuziya), zarrachani yuvuvchi ekstragentning umumiy hajmdagi o‘rtacha konsentratsiyasi - S_4.


FIZIK-KIMYOVIY USULLAR⁹
Ekstraksiyalanuvchi moddalarning turli–tuman hususiyatlari, ekstraksiyalashning turli usullarini yaratilishiga va rivojlanishiga sabab bo‘ldi, bu usullar o‘simlik xom ashyosidan nafaqat BFM ajratib olishda, balki modda aralashmalarini bir biridan ajratishda va individual moddalarni qo‘shimcha moddalardan ajratishda qo‘llanib kelinmoqda.