O’quv materiallar

27-MA’RUZA
VAKSINALAR (IMMUNOBIOTEXNOLOGIYA). UMUMIY TASNIF VA KLASSIFIKATSIYASI. VAKSINALARNI ISHLAB CHIQARISH. PROFILAKTIK DORI PREPARATLARI. BAKTERIOFAGLAR.


Ma’ruza rejasi
1. Vaksina va zardoblar (Immunobiotexnologiya).
1.1. Vaksina va zardoblarning ta’rifi va klassifikatsiyasi.
1.1.1. Vaksina ta’rifi.
1.1.2. Vaksina komponentlari.
1.2. Zardoblarining umumiy tavsifi.
1.3. Vaksina va zardoblar o‘rtasidagi farq.
2. Vaksinalar paydo bo‘lish tarixi.
3. Vaksina va zardoblarni ishlab chiqarish.
3.1. Vaksinalarni olish.
3.2. Zardoblarni olish.
4. Profilaktik davolovchi preparatlar. Bakteriofaglar.


Tayanch iboralar: Biotexnologiya, biologik faol moddalar, vaksina, zardoblar, immunobiotexnologiya.
VAKSINALAR
Vaksinalar retsipientda patogen mikroorganizmlarga nisbatan immunitetni shakillanishiga olib keladi. Peroral yoki pariental kiritish orqali ho‘jayin organizmida patogen mikroorganizmga nisbatan antitelolar hosil bo‘ladi, keyingi infeksiyalanishda uning inaksivatsiyasi ro‘y berib, uning proliferatsiyasi to‘xtaydi.
Vaksinatsiya samarasi bundan 200 yil ilgari 1796 yil vrach Edvard Djenner tomonidan kashf etilgan.
Odatda zamonaviy vaksinalar jonsizlantirilgan (inaksivatsiyalangan) patogen mikrorganizmlar, yoki tirik birok virulent bo‘lmagan (attenuirlangan) shtammlar asosida yaratilgan⁶⁷.
Biroq, ko‘pgina kasalliklarga nisbatan vaksinalar olinishi qiyin.
1. Ko‘pgina patogen mikrorganizmlarni kultivatsiyalash imkoni yo‘q.
2. Hayvon va inson viruslarining titri kulturada past va ko‘payishi qiyin, natijada vaksina tannarxi oshadi.
3. Ishlovchi personalni viruslar bilan zararlanmaslik oldini olish choralarini ko‘rish kerak.
4.Vaksina ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarish texnologiyasini bo‘zilishi natijasida vaksinaning ba’zi partiyalariga etarli darajada jonsizlanmagan viruslar tushib qolishi mumkin.
5. Attenuirlangan shtammlar reversiyalanishi mumkin va boshlang‘ich shtamm xolatiga qaytadi.
6. Saqlash muddatini chegaralanganligi.