O’quv materiallar

1. Patogen mikrorganizmlar modifikatsiyasi.
Bunda virulentlikka javob beruvchi genlar olib tashlanadi. Bunda immun javob xosil qilish hususiyati saqlanib qoladi. Bunday mikroorganizmlarni qo‘rqmay vaksina sifatida qo‘llash mumkin, chunki toza kulturada o‘stirish natijasida butun bir gen tiklanish xavfi yo‘q.
2. Tirik patogen tizimlar.
Bunda alohida determinant antigen o‘xshash bo‘lmagan patogen organizmga ko‘chirib o‘tkaziladi.
3.“Subbirlik” vaksinalari. Agar patogen mikrorganizmlar toza kulturada o‘smasa, u holda ularni ajratib olib, klonlab alternativ ho‘jayin organizmda ekspressiyalash (masalan E.coli) orqali asosiy antigen determinant saqlagan oqsil genlarini klonlash mumkin, va bu oqsillarni “subbirlik” vaksinalar sifatida qo‘llash mumkin⁷⁰
.Odatda, vaksinalar zararlamagan patogen mikrorganizmlarni saqlaydi, biroq ular jansiz yoki attenuirlangan xolda bo‘ladi. Javob reaksiyasi sifatida hosil bo‘lgan antitelolar, patogen organizm yuzasidagi oqsillar bilan birikib immun javobni ishga tushuradilar. Bundan kelib chiqqan holda shunday savol yuzaga keladi: vaksina butun hujayralarni saqlashi kerakmi yoki faqatgina ma’lum spetsifik yuza komponentlarini saqlashini o‘zi kifoya etadimi? Viruslarga to‘xtaladigan bo‘lsak, ho‘jayin organizmida virus infeksiyasiga nisbatan antitelolarni ishlab chiqarishi uchun virusnin tozalangan yuza oqsillarini (kapsid va tashqi membrana oqsillari) o‘zi etarli bo‘lgan. Patogen mikrorganizmning alohida komponentlarini saqlagan vaksinalar “subbirlik” vaksinalari deb ataladi.
Bunday vaksinalarning o‘ziga yarasha ustunligi va kamchiliklari mavjud bo‘lib, ustunligi bunday vaksinalar tozalangan immunoglobulinlarni saqlaydi, bunday oqsillar turg‘un boshqa qo‘shimchalardan xoli bo‘lib, xo‘jayin organizmida nojo‘ya ta’sirlarni yuzaga keltirmaydi. Kamchiligi, spetsifik oqsilni tozalash ancha qimmatga tushib, ajratib olingan oqsil konformatsiyasi virus kapsididagi konformatsiyasiga o‘xshash bo‘lmasligi mumkin.