O’quv materiallar

Sianokobolamin (vitamin V₁₂). Vitamina V₁₂ ning kimyoviy sintezi 1972 yilda amalga oshirilgan bo‘lib, 37 bosqichdan iborat bo‘lgan. Bu o‘z navbatida vitaminni sanoat miqyosida ishlab chiqarilishini tashkillashtirilishiga to‘sqinlik qilgan.
Boshida vitamin V₁₂ tabiiy xom ashyodan ajratib olingan (1 tonna jigardan 15 milligramm vitamin).
Hozirgi vaqtda sanoat miqyosida vitamin mikrobiologik sintez yo‘li bilan olinadi.
Jaxon miqyosida vitamin V12 yiliga 10 tonnagacha ishlab chiqariladi, shundan 6,5 tonnasi tibbiyot ehtiyojlari uchun sarflanadi, 3,5 tonnasi esa chorvadorchilikda qo‘llaniladi.
Vitamin produtsentlari prokariotlar, avvalambor propion bakteriyalaridir Propionibacterium, ular tabiiy sharoitda ham shu vitaminni produtsentlaydi.
P.shermanii M-82 va Pseudomonas denitrificans M-2436 mutant shtammlari suyuq muhitda 58-59 mg/l gacha siankobalaminni sintezlaydi.
Mutantlarni qo‘llanishi va muhitga vitamin V₁₂ o‘tmishdoshi – 5,6 dimetilbenzimidazolni qo‘shilishi (5,6 DMB) produtsentlarni unumdorligini keskin oshirib yuboradi. Muhitga makkajo‘xori va go‘sht ekstrakti, soya va baliq unini qo‘shish so‘nggi mahsulotni chiqishini yanada oshiradi.
Propion bakteriyalarini o‘stirish davriy usulda amalga olshiriladi, jarayon anerob sharoitda, makkajo‘xori ekstrakti, glyukoza, kobalt tuzlari va ammoniy sulfat tutgan muhitlarda olib boriladi.
Jarayon davomida hosil bo‘ladigan kislotalar ishqor yordamida neytrallanadi.
Fermentatsiya boshlangandan 72 soatdan so‘ng muhitga vitamin o‘tmishdoshlari – 5,6 dimetilbenzimidazol qo‘shiladi. Fermentatsiya davomiyligi - 3 sutka.
Hosil bo‘lgan massa ajratib olinadi, natriy nitrat bilan turg‘unlashtiriladi, neytrallanadi, oqsillar cho‘ktiriladi va filtrlanadi.
⁴¹
Ion almashinuvchi smolada tozaladi, kristallanadi va mahsulotning kimyoviy tozalanishi amalga oshiriladi.
Vitaminni ishlab chiqarilishini samaradoriligi oshirish uchun gibrid shtammlarni olishda gen muhandisligini qo‘llanishi va polimerlarda immobillash usullari istiqbolli usullardan biri hisoblanadi.